Leegstand op het platteland: het Veilingmodel biedt oplossingen
Hoe houden we het Nederlandse platteland aantrekkelijk? Ook als we weten dat in de aanloop naar het jaar 2030 zeker 30% van de agrarische terreinen vrijkomt. Dat is een enorme hoeveelheid leegstaande bedrijfswoningen en –gebouwen. Saxion-onderzoekers Carlie Geerdink en Marloes ter Haar, beiden verbonden aan de Academie Bestuur Recht & Ruimte (ABRR), ontwikkelden het Veilingmodel, dat vraag en aanbod op het platteland op elkaar af moet gaan stemmen.
In juni presenteerden de onderzoekers hun resultaten tijdens een werkbezoek dat medewerkers van drie ministeries aan de gemeente Hof van Twente brachten. Zowel vanuit Binnenlandse Zaken, Economische Zaken, als Infrastructuur en Waterstaat was er interesse voor het model dat Saxion, in samenwerking met een aantal partijen, ontwikkelde. Het Veilingmodel heeft als uitgangspunt de vraagzijde (de wens om te wonen en te werken) van de plattelandseconomie optimaal te verbinden met de sloopopgave (de aanbodzijde).
Er is veel belangstelling voor jullie Veilingmodel. Zou je het eens toe willen lichten?
Marloes: ‘Veel gemeenten moeten een zogenaamde compensatieopgave toepassen. Als een eigenaar iets nieuws wil bouwen in het buitengebied, moet hij daar iets ouds voor opruimen of slopen. Een eigenaar van een leegstaande schuur besluit bijvoorbeeld om zijn schuur slopen omdat deze al jaren leegstaat. Hij vraagt een sloopvoucher bij zijn gemeente aan. Dit is een bewijs dat hij een oud gebouw heeft gesloopt of gaat slopen. Deze voucher kan hij dan weer verkopen aan iemand die moet slopen vanwege de compensatieopgave. Om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen, kun je volgens ons gebruik maken van een veiling. In dat geval kan de eigenaar zijn sloopvoucher aan de veilingmeester verkopen. Het bedrag dat hij er voor wil hebben, bepaalt hij zelf.‘
Vanuit Saxion zijn wij de bedenkers van dit Veilingmodel. Met de marktpartijen bespreken we hoe het model in de praktijk werkt en of iedereen goed begrijpt hoe het systeem in elkaar zit.
Hoe werkt zo’n veiling concreet?
Carlie: ‘De veiling is een systeem waarin marktwerking centraal staat. Het is belangrijk dat de verkoper goed over zijn vraagprijs nadenkt. Er zijn namelijk meer eigenaren van sloopvouchers. De vouchers kunnen tot een bepaalde datum aangeboden worden. Daarna sluit de veilingmeester de veiling en maakt hij de balans op: welke sloopvouchers worden voor de laagste prijs aangeboden en kan hij dus opkopen met het budget dat hij heeft?’
En hoe zit het met de mensen die juist willen bouwen?
‘De vraag naar sloopvouchers kan op dezelfde manier worden georganiseerd. De veilingmeester opent de veiling opnieuw, maar nu voor de vraagzijde. Dit zijn eigenaren van erven in het buitengebied die een woning willen bouwen, uitbreiden of die een nieuwe schuur voor een economische activiteit willen bouwen. Gemeenten bepalen dat daarvoor een compensatieopgave verplicht is. Daarbij kunnen mensen sloopmeters opkopen. Deze eigenaren kunnen bij de veilingmeester een envelop inleveren met daarop het aantal gewenste sloopmeters en de prijs die zij daarvoor willen betalen. Wie het hoogst biedt, komt als eerste in aanmerking.’
Welke specifieke rol hebben jullie als Saxion'ers in het hele proces gehad?
Marloes: ‘Vanuit Saxion zijn wij de bedenkers van dit Veilingmodel. Met de marktpartijen bespreken we hoe het model in de praktijk werkt en of iedereen goed begrijpt hoe het systeem in elkaar zit.’
Hebben jullie het gevoel dat dit model, in opgeschaalde vorm, straks hét antwoord is op de landelijke problematiek van leegstand?
Carlie: ‘Hoe groter het gebied waarop het Veilingmodel toegepast wordt, hoe beter het functioneert. Hoe meer betrokken partijen, hoe beter de marktwerking. Om zover te komen, is het wel belangrijk dat gemeenten heel helder voor ogen hebben wat hun beleid is.’
Marloes: ‘Het is een ontzettend enerverend project waarin theorie, praktijk en ook bestuurlijke dynamiek allemaal voorbij komen. Dat maakt het soms lastig, maar ook weer boeiend. De opzet voor het model is er. Ook hebben we duidelijk hoe we het in het praktijk kunnen testen. Met die resultaten hopen we uiteindelijk het Veilingmodel succesvol te implementeren.’
Saxion werkt voor het onderzoek samen met Arcadis, Countus, Eelerwoude, de provincie Overijssel en gemeente Hof van Twente.
Door Anne Hurenkamp
Anne Hurenkamp is Informatiespecialist en Accountmanager voor Saxion Bibliotheek. Ze is tevens verbonden aan Saxion Research Services. Schrijven doet ze heel graag, vooral over onderzoek. Anne is vaste gastredacteur van de Saxion Nieuwsredactie. In haar vrije tijd publiceert ze elke week een column over The Beatles.