Column: Vergeet het perspectief van de leerling niet in tijden van afstandsonderwijs
We zijn nu enkele weken op weg met onderwijs op afstand en ik zie zoveel initiatieven en ontwikkelingen voorbijkomen. Gerealiseerd door leerkrachten, docenten, softwareontwikkelaars, pedagogen, onderwijskundigen en andere professionals. Wat mij goed doet is om te zien dat er ook speciale initiatieven voor kwetsbare leerlingen opgezet worden; denk aan kinderen voor wie de school de veilige plek is, omdat er thuis spanningen zijn. Ook wordt er ondertussen gesproken over het evalueren van al deze onderwijsontwikkelingen. Wat werkt wel en wat niet volgens leerkrachten en docenten bij deze nieuwe vorm van afstandsonderwijs? Wat is het leerrendement van leerlingen in deze periode? Mag je eisen of verwachtingen stellen voor een leerrendement? Hoe ervaren ouders het om leerkracht te zijn voor hun eigen kinderen?
Door Renske de Leeuw, onderzoeker lectoraat Vernieuwingsonderwijs
Allemaal goede vragen en de moeite waard om te bestuderen. Ik mis alleen één doelgroep, namelijk de leerlingen zelf. Het luisteren naar leerlingen en inspelen op hun behoeften wordt in tijden van verandering nog wel eens vergeten. Net als bij de invoering van de wet Passend Onderwijs worden er bij het vormgeven van afstandsonderwijs door volwassenen beslissingen genomen en wordt er vaak voorbijgegaan aan het perspectief van de leerling. Dit terwijl school en onderwijs onderdeel zijn van de belevingswereld van leerlingen. Leerlingen kunnen goed hun meningen delen, ook leerlingen uit de onderbouw. In deze tijden van afstandsonderwijs moet ook het perspectief van de leerling meegenomen worden, want hun mening en ervaringen zijn net zo waardevol als die van de leerkrachten, docenten en ouders die thuisonderwijs realiseren.
Check-in en luister
Mijn advies is dan ook om leerlingen expliciet te betrekken en te vragen hoe zij zich voelen, wat ze anders zouden willen en te bespreken hoe de situatie aangepakt kan worden. Deze vragen zijn niet alleen van toepassing op thuiswerkopdrachten, afstandsonderwijs en de problemen waar leerlingen tegenaan lopen, maar moeten juist ook gaan over hoe de leerling zich voelt en wat hun suggesties zijn om sociale exclusie en gevoelens van eenzaamheid te kunnen tegengaan tijdens afstandsonderwijs. Een leidende vraag zou dan zijn: Wat kan er gedaan worden om een leerling zich minder alleen te laten voelen?
Het luisteren naar leerlingen is niet alleen belangrijk om nu sociale inclusie te verbeteren en het afstandsonderwijs af te stemmen en te verbeteren. Ook straks, wanneer het “gewone” onderwijs (in welke vorm dit ook zal zijn) weer van start gaat, is luisteren belangrijk, om Passend Onderwijs passend te maken voor iedere leerling.
Niet iedere leerling zal het makkelijk vinden om naar aanleiding van de bovenstaande vraag ideeën op te lepelen. Om leerlingen te ondersteunen bij de reflectie en te stimuleren om ideeën te bedenken, is het handig om als leerkracht zelf enkele ideeën achter de hand te hebben. Deze ideeën kun je met de leerling bespreken en laten sorteren. Het is van belang dat alle ideeën besproken en gesorteerd worden, op deze manier wordt de leerling gestimuleerd om bewuste keuzes te maken.
Sorteringsactiviteit
Laat de leerling de ideeën sorteren in de volgende drie categorieën: 1) fijn/prettig/dit wil ik heel graag, 2) neutraal/heb ik geen mening over/maakt niet uit, en 3) niet fijn/niet prettig/dit wil ik absoluut niet.
Als alle gegeven ideeën gesorteerd zijn, vraag je of de leerling nog aanvullingen heeft. Dit mogen zowel ideeën zijn die de leerling slecht vindt (stapel 3, de negatieve stapel), of juist een aanvulling op wat de leerling graag wil (stapel 1, de positieve stapel). Als er aanvullende ideeën zijn, laat de leerling deze dan ook sorteren en neem ze eventueel mee voor een volgende leerling.
Vraag de leerling om twee ideeën te kiezen uit de positieve stapel (fijn/prettig/dit wil ik heel graag). Nu kan het gesprek gestart worden, enkele voorbeeldvragen zijn:
• Vertel eens waarom je deze twee gekozen hebt?
• Wat heb je nodig om deze ideeën uit te voeren?
Een voorbeeld van de sorteringsactiviteit en een vast sorteerschema vind je via deze link. Hier worden de materialen gedeeld die onderdeel zijn van mijn promotieonderzoek* naar sociale inclusie in de klas.
* De Leeuw, R. R. (2020). Through the eyes of the beholder; Unfolding social participation “from within” the classroom (proefschrift). Rijksuniversiteit Groningen.