Duurzame transitie in het onderwijs
Ons land staat voor een aantal grote maatschappelijke opgaven binnen de gebouwde omgeving. Klimaatverandering en grondstofuitputting zorgen ervoor dat we anders moeten nadenken over de inrichting van de gebouwde omgeving. Verder ligt er een enorme bouwopgave (incl. transformatie bestaande bouw). Uitdaging daarbij is dat er een nijpend tekort is aan professionals die deze transities kunnen vormgeven. Hier ligt een unieke kans voor het onderwijs*.
Toekomstbestendig opleiden
Van oudsher lag de focus van het hbo-onderwijs bij de voltijd bachelor en het opleiden van jongeren tot startbekwame professionals. Ontwikkelingen in de maatschappij vragen echter om een herziening van opvattingen over de rol van het onderwijs en de vormgeving van curricula. Zo verschuift de focus van opleiden meer naar levenslang leren. Verder zijn ontwikkelingen op het terrein van de maatschappelijke opgaven volop in beweging. Technologische ontwikkelingen veranderen het werk (o.a. kunstmatige intelligentie, robotisering). Studenten moeten op deze ontwikkelingen worden voorbereid. Dat betekent dat studenten moeten leren werken met technologie, maar ook dat zij vaardigheden ontwikkelen die hen in staat stelt om ook met toekomstige technologieën te leren werken.
Tevens speelt de vraag of de wijze waarop we studenten nu opleiden, in grotendeels gescheiden opleidingen, nog wel voldoende aansluit bij ontwikkelingen in de beroepspraktijk. Gevoed door het complexe en interdisciplinaire karakter van de grote maatschappelijke opgaven, vraagt het werkveld om T-shaped professionals1,2,3. Dit zijn professionals die met specialistische kennis van het eigen vakgebied (verticale poot T) over de grenzen van het eigen vakgebied heen kunnen kijken en verbindingen kunnen leggen (horizontale poot T).
Figuur 1: T-shaped professional voor interdisciplinaire samenwerking2
Binnen de Saxion School of Business, Building & Technology hebben de opleidingen Bouwkunde, Bouwtechnische bedrijfskunde en Civiele techniek de handen ineen geslagen om voor alle opleidingsvarianten één curriculummodel te ontwikkelen. Met dit model denkt de School of Business, Building & Technology studenten adequaat te kunnen voorbereiden op de ontwikkelingen in de maatschappij en de beroepscontext van de gebouwde omgeving4.
BouwAcademie
Tot op heden lag de focus van zowel Civiele techniek, als Bouwkunde bij het opleiden van ‘brede’ professionals. Deze redenering is gebaseerd op de overtuiging, dat afgestudeerde studenten met kennis en vaardigheden van alle facetten van de gebouwde omgeving, breed inzetbaar zijn. De complexiteit van de beroepscontext is de laatste jaren echter enorm toegenomen. Het is niet langer mogelijk studenten alle kennis en vaardigheden te laten verwerven die aansluiten bij de volle breedte van het beroep. Daarvoor is in een vierjarig curriculum gewoonweg onvoldoende onderwijstijd. Risico van een brede benadering is bovendien dat studenten van steeds meer thema’s, steeds minder weten. Dynamische ontwikkelingen in het werkveld vragen om een meer flexibele en persoonlijke leerroute voor studenten, die hen voorbereidt op een rol in de maatschappij en die past bij hun voorkeuren en talenten3. Deze veronderstelling is bevestigd tijdens gesprekken met het werkveld van de Saxion opleidingen Bouwkunde en Civiele techniek, die ten behoeve van de curriculumherziening van de BouwAcademie zijn gevoerd5.
Voor de curricula van de BouwAcademie betekent dit dat de focus verschuift van een ‘generieke professional’ naar een T-shaped professional2. Vertrekkend vanuit een brede basis groeien studenten door naar startbekwame professionals, die over (technische) kennis en vaardigheden beschikken, die nodig zijn om bij te dragen aan ontwikkelingen in het werkveld (interdisciplinair).
Inmiddels is het nieuwe propedeuseonderwijs van de BouwAcademie gerealiseerd. In de nieuwe propedeuse ligt de nadruk op het verwerven van de basiskennis en -vaardigheden voor het beroep. Daarbij worden leerinhouden meer dan voorheen geïntegreerd aangeboden (o.a. bouwtechniek en smart building). Daar waar de toepassing van het geleerde eerder vooral plaatsvond in projecten, wordt nu binnen vrijwel alle vakken de verbinding gelegd met de beroepspraktijk. Tenslotte is geprobeerd om waar mogelijk voor alle opleidingsvarianten hetzelfde onderwijs aan te bieden. Voorbeeld hiervan is de gezamenlijke technische leerlijn met aandacht voor onder meer wiskunde en mechanica.
Met de realisatie van het propedeuseonderwijs is een belangrijke stap gezet rond de transitie naar een meer toekomstbestendig curriculum. Momenteel wordt hard gewerkt aan het nieuwe tweedejaars onderwijs. Ook in deze fase is aandacht voor basiskennis en -vaardigheden. Daarnaast neemt de keuzeruimte voor studenten toe. Dat geldt voor zowel de keuze van vakken (o.a. specialisaties) als voor de keuze in (onderzoeks)projecten.
Duurzame verbinding onderwijs en onderzoek
Om ervoor te zorgen dat het BouwAcademie-onderwijs meebeweegt met de dynamiek van maatschappij en werkveld, is een structurele samenwerking tussen onderwijs, onderzoek en werkveld van belang. Onderwijsteams en lectoraten van de Saxion School of Business, Building & Technology hebben nauwe contacten met het werkveld van de gebouwde omgeving. Via bijvoorbeeld gastlessen en projecten werken onderwijs en bedrijven samen aan de vormgeving van een actueel curriculum. Verder zien we een groeiende samenwerking tussen onderwijs en onderzoek. Zo werken studenten in onderzoeksprojecten aan actuele onderzoeksthema’s. De huidige samenwerking tussen onderwijs, werkveld en onderzoek gaat echter nog niet ver genoeg om echt impact te kunnen maken. Een duurzame samenwerking met het lectoraat, Duurzame Transities in de Gebouwde Omgeving is dan ook meer dan welkom om samen met het werkveld bij te dragen aan de transitie naar een duurzame maatschappij.
1) Domein Built Environment. (2022). Domeinprofiel Built Environment Traditie & Transitie. https://www.builtenvironment.nl/onderwijs/landelijke-opleidingsprofielen
2) Oskam, I. F. (2009). T-shaped engineers for interdisciplinary innovation: an attractive perspective for young people as well as a must for innovative organisations. In M. van den Bogaard, E. de Graaff, & G. Saunders-Smits (Eds.), Attracting young people to engineering: engineering is fun! Proceedings of the 37th SEFI conference 2009, Juli 1-4, World Trade Centre Rotterdam - Delft University of Technology.
3) Visscher-Voerman, J.I.A. (2018). Perspectieven op onderwijsinnovatie. Lectorale rede, in verkorte vorm uitgesproken op 12 december 2018, Saxion Hogeschool, Deventer.
4) Saxion (2022). BouwAcademie: krachten gebundeld. Enschede: Saxion, BBT.
5) Entrop, A. G., & Blijleven, P. J. (2022). Toekomstbestendig opleiden samen met het werkveld. VVplus https://www.vvplus.nl/artikelen/toekomstbestendig-opleiden-samen-met-het-werkveld