Samenwerking in de gebouwde omgeving is cruciaal
De leefbaarheid en veiligheid van onze gebouwde omgeving staat onder druk. Om het woningtekort tegen te gaan is het nodig steden te verdichten en de gebouwde omgeving uit te breiden.
Joanne Vinke-de Kruijf, Andreas Hartmann, departement Civiele Techniek & Management, Universiteit Twente
Ruimte was in stedelijk en landelijk gebied al schaars maar is nu voor meerdere transities nodig. Door klimaatverandering zal het vaker te heet, te droog of te nat zijn. Dit vraagt om extra ruimte voor groene infrastructuur en extra ruimte voor het vasthouden, bergen en afvoeren van water. Echter, ruimte is ook nodig voor de energietransitie; voor het opwekken van energie uit duurzame bronnen zoals wind, zon en biomassa. En voor het behouden en herstellen van natuur en biodiversiteit. Tegelijkertijd is veel infrastructuur, denk aan wegen, bruggen, kademuren, toe aan vervanging of renovatie. Circulaire oplossingen en emissieloos bouwen zijn gewenst. Integrale oplossingen die bijdragen aan het behalen van meerdere beleidsdoelen zijn hard nodig en veelbelovend. Echter, vraagt dit om de ontwikkeling van nieuwe vormen van samenwerking. Samenwerking tussen verschillende sectoren. Tussen overheid, burgers en bedrijven. Tussen wetenschap en praktijk. De Universiteit Twente (UT) en Saxion kunnen hier als kennisinstellingen hun eigen unieke bijdrage aan leveren. Via samenwerking kunnen we complementaire kennis, expertise en netwerken bundelen en onze impact vergroten.
Het grote aantal vraagstukken in de gebouwde omgeving is gebaat bij samenwerking © Universiteit Twente, RETSI project.
Samenwerking in klimaatprojecten
Afgelopen jaren hebben we als UT departement Civil Engineering & Management (CEM) regelmatig opgetrokken met Saxions’ onderzoeksgroep Sustainable Areas and Soil Transitions (SAST). Een bijdrage leveren aan omgaan met klimaatuitdagingen leeft breed in beide instellingen. Zodoende wisten we elkaar te vinden in verschillende onderzoeksprojecten. In het CATCH+ project werkten we samen met waterschap Vechtstromen, provincie Overijssel en de gemeenten Enschede en Zwolle aan de ontwikkeling van kennis en aanpakken om klimaatadaptatie in de regio te versnellen. Onderzoekers van CEM en SAST bezochten verschillende werkregio’s en gingen in gesprek over de behoeften. Saxion speelde een belangrijke rol bij het leggen van de verbinding tussen wetenschap en praktijk. De samenwerking leidde tot nieuwe inzichten over klimaatadaptatie als collectief probleem1.
Een verbindende rol vervulde Saxion ook in het NWO-NWA onderzoeksproject RETSI. Startpunt van dit project was een integrale benadering van de energietransitie om win-win oplossingen te kunnen realiseren. UT onderzoekers brachten institutionele factoren en instrumenten in kaart die van invloed zijn op de implementatie van integrale oplossingen. Als partner droeg Saxion bij aan het vormgeven van het onderzoek en het interpreteren van resultaten. Dit leidde tot een concrete set van geleerde lessen en handelingsperspectieven voor provincies, gemeenten en bedrijven. Een voorbeeld van zo’n les is: “Ontwikkel met relevante partijen een gedeeld beeld van het gewenste doel. Wanneer sprake is van een doel met integratiepotentieel, kies dan gezamenlijk voor een (deels) sectorale of integrale realisatie”. Ook ontwikkelden we spelregels die een integrale benadering mogelijk maken2.
Gezamenlijk onderzoek naar historische bruggen en kademuren
De instandhouding van binnenstedelijke infrastructuur is een ander thema waar we elkaar in hebben gevonden. Zeker in historische binnensteden zoals Amsterdam en – dichter bij huis – Zwolle vormt het beheer en onderhoud van historische bruggen en kademuren een grote uitdaging. In veel gevallen is sprake van achterstallig onderhoud. Ook is de functionele en technische levensduur veelal verstreken. Zowel renovatie als vervanging zijn complex en hebben een grote impact op bewoners en bereikbaarheid. Tegelijkertijd bieden innovatieve oplossingen nieuwe mogelijkheden. Om gemeenten te helpen bij de implementatie van duurzame oplossingen is het onderzoeksprogramma Urbiquay opgestart3. In één van de projecten, Stability, staat de duurzaamheid en toepasbaarheid van levensduurverlengende maatregelen centraal. Saxion onderzoekers en studenten dragen in dit project bij aan het inzichtelijk maken van de milieueffecten van deze maatregelen.
Werkzaamheden aan een kademuur in Amsterdam © KKBK platform
In een ander project, UBQ4, staan de inbedding van maatschappelijke waarden en nieuwe kennis in gemeentelijke organisatie en processen centraal. In UBQ4 wordt dit vraagstuk vanuit verschillende invalshoeken bekeken: veranderende waarden, organisatiepraktijken en projecten. Saxion is verantwoordelijk voor onderzoek naar projecten op specifieke locaties: Wie zijn er betrokken? Welke besluiten worden genomen? Ook in dit project vervult Saxion een belangrijke rol bij het vertalen van onderzoeksresultaten naar praktijkpartners.
Bundelen van krachten
De vraagstukken in de gebouwde omgeving zijn groot. Tegelijkertijd blijft de capaciteit van relevante sectoren achter. Zeker als het gaat om de implementatie van oplossingen die onze leefomgeving daadwerkelijk toekomstbestendiger maken. Een brede blik is harder nodig dan ooit. Welke oplossing is duurzaam als we de hele levenscyclus beschouwen? Welke oplossingen leveren een positieve bijdrage aan meerdere beleidsopgaven in de gebouwde omgeving? Opgaven die niet alleen nu maar wellicht ook in de toekomst gaan spelen?
De ontwikkeling en implementatie van duurzame oplossingen vraagt om samenwerking, tussen tal van partijen uit verschillende sectoren. Wat werkt in welke context is een zoektocht. Als kennisinstellingen spelen Saxion en de UT een allebei een unieke rol in het ontwikkelen van nieuwe aanpakken en kennis, het opleiden van studenten en professionals en het aanjagen en stimuleren van innovatie en samenwerking in relevante netwerken. De afgelopen jaren hebben we keer op keer gezien dat we elkaar hierin kunnen aanvullen en versterken. UT onderzoekers hebben vaak een meer theoretische benadering.
Deze benadering kan leiden tot een dieper inzicht in onderliggende problemen. Tegelijkertijd is een praktische vertaalslag nodig om deze inzichten relevant te maken voor de praktijk. Saxion onderzoekers staan dichter bij deze praktijk en hebben laten zien deze vertaalslag te kunnen maken. Juist door samen te werken in onderzoek, onderwijs en valorisatie kunnen we verschillende soorten kennis ontwikkelen, onderwijzen en delen. Als departement CEM en lectoraat SAST delen we de ambitie om het verschil te maken bij het verduurzamen van de gebouwde omgeving. We zien uit naar verdere samenwerking op dit gebied!
1) Zie het proefschrift (en gerelateerde publicaties) van Franziska Baack (2024), https://doi.org/10.3990/1.9789036562959
2) Het RETSI eindrapport vat geleerde lessen en deelonderzoeken samen, https://ris.utwente.nl/ws/portalfiles/portal/286390263/RETSI_Eindrapport_DEF_L.pdf
3) Zie het KKBK platform (www.kkbk.nl) voor meer informatie over de verschillende Urbiquay projecten