Kwaliteit
Organisatie

Column: op zoek naar dè goede daltonschool

Vera Otten profielfoto
Drs. Vera Otten-Binnerts Leestijd Minuten

Visiteurs hebben het regelmatig over een 'gevoel' als je een daltonschool binnenloopt. Ze zeggen de school 'ademt dalton'. Maar wat is dat 'gevoel'? Om welke kenmerken gaat het dan? En wanneer is een daltonschool nu eigenlijk een goede daltonschool?

In ons onderzoek gaan we daltonkwaliteit zichtbaar maken voor docenten, schoolleiders en visiteurs van de Nederlandse Dalton Vereniging (NDV). Niet alleen om de kwaliteit van daltonscholen beter te kunnen waarborgen, maar vooral ook door met scholen te werken aan het vergroten daarvan. Als we weten wat de kenmerken van een goede daltonschool zijn, kunnen visiteurs bijvoorbeeld tijdens visitaties gerichter observeren en op basis hiervan onderbouwde en concrete aanbevelingen geven waar scholen weer mee verder kennen. 

Hulp van visiteurs

Om antwoord te krijgen op bovenstaande vragen hebben we de hulp van de visiteurs van de NDV ingeschakeld. Het zijn namelijk de visiteurs van de NDV die regelmatig op daltonscholen komen om te zien hoe het daltononderwijs op die scholen wordt vormgegeven. Doel van een visitatie is het borgen en verbeteren van de daltonkwaliteit van een school. Dit doen visiteurs door een oordeel te vormen over de daltonkwaliteit op een school en door adviezen te geven ter verbetering van het daltononderwijs. Visiteurs doen dat met name op basis van het visitatiekader. In het visitatiekader staan de zelfevaluatie van de school en de bevindingen van de visiteurs centraal (Sins, Groeneveld & Otten-Binnerts, 2017). De zelfevaluatie en bevindingen van de visiteurs worden beschreven voor de vijf daltonkernwaarden. Het visitatiekader maakt geen onderscheid in daltonkwaliteit: scholen krijgen bij een goed doorlopen visitatie een 'kwaliteitskeurmerk' voor goed daltononderwijs. In ons onderzoek willen we dieper graven: wat maakt een daltonschool een goede daltonschool?

Wat zeggen visiteurs?

Tijdens de scholingsdagen voor visiteurs in januari 2019 hebben we hen gevraagd welke scholen een hoog daltonniveau hebben en voor welke scholen een laag daltonniveau geldt. Daarbij hebben we de visiteurs ook gevraagd naar een mogelijke verklaring en waarin daltonscholen verschillen. Deze gesprekken waren enorm waardevol. Visiteurs zijn het opmerkelijk met elkaar eens. Een vijftal kenmerken kwam in de gesprekken naar voren:

1. Samenhang en opbouw daltonkernwaarden

Een goede daltonschool onderscheidt zich doordat in alle lagen van de school een doorgaande lijn en een goede opbouw is van alle kernwaarden. De kernwaarden zijn verweven met elkaar, vormen de basis en zijn geïntegreerd. De kernwaarden zijn verweven in de hele schoolorganisatie. Zowel leerlingen, leraren als ouders zijn bij deze ontwikkelingen betrokken. 

2. Zichtbare daltonontwikkeling

Een goede daltonschool kenmerkt zich door ontwikkelingen die zichtbaar zijn in de praktijk en dat daarop wordt gereflecteerd, zowel op kind-, leraar- als schoolniveau. Reflectie speelt een grote rol op een goede daltonschool. Reflectie leidt tot verdere schoolontwikkeling. 

3. Eigenaarschap bij leerlingen en leraren

Met eigenaarschap wordt bedoeld dat kinderen en leraren eigenaar zijn, en worden gemaakt, van hun eigen leerproces. Dit doen goede daltonscholen door hier dagelijks mee bezig te zijn, dan creëer je volgens de visiteurs 'daltonbewustzijn'. Ouders nemen dan dingen over, het gaat thuis door. De rol van de leraar is daarbij erg belangrijk. In eerste instantie moet de leraar 'daltonminded' zijn. Daarmee wordt bedoeld dat hij of zij bewust blijft van zijn of haar meerwaarde. Het gaat om het waarom: Waarom doe ik de dingen, doe ik de goede dingen en doe ik de dingen goed? Eigenaarschap dus, zowel bij de leraar als bij de leerlingen. 

4. Maatschappij in de klas

Het daltononderwijs richt zich op wat de kinderen nodig hebben in de samenleving. Daarbij staan de persoonlijke ontwikkeling en persoonsvorming van het kind centraal. Het gaat erom dat kinderen handvatten krijgen om te kunnen werken en samenwerken en zo de stof tot zich kunnen nemen; dat kinderen kunnen benoemen waar ze goed in zijn en wat ze nog moeten leren; dat het in een veilige setting is; dat het normaal is dat er verschillen zijn. Het gaat erom dat in het onderwijs de ruimte wordt gegeven aan de dingen uit het dagelijks leven. Een van de visiteurs voelde daar als voorbeeld aan toe: "Dat is dat we als we op een verjaardag zitten, een verhaal kunnen vertellen. Dat als we op het werk zitten, we iets kunnen uitleggen. Dat we op het werk met mensen die we helemaal niet leuk vinden, toch om kunnen gaan. Het gaat om alle dingen die de maatschappij vraagt en dat je dat gefaseerd aanleert op een daltonschool, op een bewuste manier en vanuit een leerlijn". 

5. Stabiliteit van het team

Volgens de visiteurs valt of staat daltonkwaliteit met het team. Een goede daltonschool kan niet zonder een stabiel lerarenteam. Waneer er uitval is of wisselingen, dan is het moeilijker om de continuïteit te waarborgen, waardoor er gaten en hiaten dreigen te vallen. Vervangers kunnen niet alles in een keer oppakken en meegaan in de ontwikkelingen die zijn ingezet in de school. Zij moeten ook eerst daltonscholing hebben gevolgd om daltononderwijs goed te kunnen uitvoeren. Met de huidige ontwikkeling in het onderwijs is er grote zorg omtrent het waarborgen van de continuïteit op een daltonschool. 

Het vervolg...

Deze vijf kenmerken vormen een mooie start in de zoektocht naar de kenmerken van een goede daltonschool. Maar we zijn er nog niet. Uit de goede daltonscholen die visiteurs hebben genoemd maken we een selectie, waarna we deze scholen gaan benaderen. Op deze scholen gaan we vervolgens interviews en observaties doen, waarbij we gericht kijken naar instructieactiviteiten en groepsactiviteiten in de klas (De Haan, 2015), de vijf kenmerken die de visiteurs noemden en de visitatieverslagen. Na het verzamelen van alle data volgt de analyse. Tijdens de bijeenkomsten van de daltononderzoeksgroep (DOG) bespreken we dit onderzoek samen met de daltonleraren. We bekijken samen de interviews en observatie-instrumenten die we in het onderzoek hanteren en analyseren samen de gegevens. We zijn hier al mee van start gegaan en je bent meer dan van harte welkom bij de volgende bijeenkomsten. De eerstvolgende bijeenkomst van de daltononderzoeksgroep is op donderdag 16 mei 2019 van 16.00 uur tot 18.00 uur. Interesse? Neem dan contact op met Vera Otten-Binnerts.

N.B. Een tip voor wie wil excelleren als daltondocent: volg de track daltononderwijs van de master Leren & Innoveren.

Geraadpleegde literatuur

Haan, D. de (2015). Schoolverbetering in het daltononderwijs. Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen. 

Sins, P.H.M., Groeneveld, K. & Otten-Binnerts, V.M. (2017). Eigenaarschap, Meedenken en Opdenken: rapportage evaluatief onderzoek naar het nieuwe visitatiekader in het primair en voortgezet daltononderwijs. Deventer: Saxion Progressive Education University Press. 

Door Vera Otten-Binnerts en Patrick Sins - lectoraat Vernieuwingsonderwijs Saxion en Thomas More hogeschool

Vera Otten profielfoto

Drs. Vera Otten-Binnerts

Sinds 2001 is Otten-Binnerts werkzaam in het basisonderwijs. Eerst als leerkracht, later als adjunct en vervolgens als intern begeleider. In 2013 heeft zij de master Onderwijskundig Ontwerp en Advisering afgerond aan de Universiteit van Utrecht. Naast haar werkzaamheden in het basisonderwijs is zij sinds 2015 bestuurslid bij de Nationale Daltonvereniging (NDV), waar zij o.a. deel uitmaakt van de visitatiecommissie.

Als lid van de kenniskring van het lectoraat Vernieuwingsonderwijs heeft Otten-Binnerts in 2016 samen met Patrick Sins en Koen Groenveld onderzoek gedaan naar het nieuwe visitatiekader in het primair en voortgezet daltondonderwijs. De resultaten van dit onderzoek zijn besproken binnen de NDV. Vervolgens is een Taskforce-groep opgericht om de bevindingen van het onderzoek te koppelen aan de praktijk en deze verder uit te werken.

Sinds september 2017 is Otten-Binnerts vanuit Saxion eveneens daltonopleider en verzorgt zij daltoncursussen en -scholingen.

Gerelateerde artikelen

Symen van der Zee en Willeke Slingerland (fotografie: Thomas Busschers) Onderzoek

Saxion komt met module Moreel Kompas: ‘Wat je hier oefent, is natuurlijk een blauwdruk voor hoe je de samenleving ingaat’

05 maart 2024
Expeditie Dalton karakters Helen, Stan en Kweenie Organisatie

Expeditie Dalton: een nieuwe online leeromgeving

26 juni 2023
Onderzoek

In de voetsporen van Maria Montessori: Jaap de Brouwer wint International Montessori Award