Anouk over haar promotieonderzoek: meer oog voor de kritische burger in smart cities
Slimme prullenbakken die een signaal afgeven als ze geleegd moeten worden, slimme lantaarnpalen die alleen aangaan als er daadwerkelijk iemand langsloopt en slimme sensoren die criminaliteit proberen te signaleren: steden worden alsmaar slimmer ingericht. Dit betekent dat gemeentes en overheden data en technologieën inzetten om maatschappelijke opgaven aan te pakken. Toch is niet iedereen alleen maar enthousiast over de implementatie van digitale smartcitytoepassingen en is een tegengeluid hoorbaar vanuit de kritische burger.
Smartcitytoepassingen brengen een hoop voordelen met zich mee. Een voorbeeld hiervan is de coronacheck app. Hiermee kan gemakkelijker worden nagegaan of mensen met elkaar in contact zijn geweest, met als doel de volksgezondheid te waarborgen. Een handige tool, maar deze slimme technologie heeft ook nadelen. Zo kreeg het kabinet veel kritiek van burgers over deze traceerapp in relatie tot privacy, surveillance en de mogelijkheid tot discriminatie. Ook de uitrol van het 5G-netwerk leidde tot verzet en zelfs tot brandstichting. Mensen waren bang bespied te worden door overheidsinstanties of bedrijven. Ook waren er geluiden te horen over mogelijke gezondheidsrisico’s door straling. “Bij de ontwikkeling van de smart city is het luisteren naar dit tegengeluid van burgers in steden heel erg belangrijk’’. Juist vanwege de enorme impact van de ontwikkeling van de smart city is het noodzakelijk voldoende ‘checks & balances’ in te richten.
Slimme stad, slimme burger?
Het promotieonderzoek van Anouk van Twist richt zich op de rol van (kritische) burgers in de smart city. Rondom de implementatie van nieuwe ontwikkelingen is er altijd een grote variëteit aan meningen onder burgers zichtbaar: ‘’Als je zo’n slimme stad gaat ontwikkelen moet het perspectief van de burgers en dus ook hun mogelijke bedenkingen centraal staan. Momenteel wordt er nog te veel gekeken vanuit de technologie en niet naar wat voor een effect deze kan hebben op de samenleving.’’
Anouk licht toe: ‘’Voor mij staat voorop dat de slimme stad ook slimme burgers nodig heeft. Dit betekent voor mij dat een burger met een kritisch perspectief invloed moeten kunnen hebben op de ontwikkeling van de smart city. Dit is zelfs noodzakelijk in een democratie.’’ Uit haar onderzoek blijkt dat er nog te weinig aandacht is voor kritische burgers, waardoor juist weerstand en wantrouwen kan ontstaan bij hen. Het implementeren van technologieën heeft impact op de burger, en daarom moeten zij bij zo’n ontwikkeling juist tegenwicht kunnen bieden: ‘’Er moet serieus naar angsten, vragen en twijfels van burgers geluisterd worden. Daarom moet de overheid - aangejaagd door onderzoekers als wij - zo vroeg mogelijk in het proces ondervinden waar het verzet zit en nagaan hoe je de slimme burgers die in verzet gaan kunt betrekken.’’ Dit gaat Anouk in kaart brengen.
Voor mij staat voorop dat de slimme stad ook slimme burgers nodig heeft. Dit betekent voor mij dat een burger met een kritisch perspectief invloed moeten kunnen hebben op de ontwikkeling van de smart city. Dit is zelfs noodzakelijk in een democratie.
Uitwerking
Anouk is nu nog in de beginfase van haar onderzoek waarin ze vooral vanuit de wetenschappelijke literatuur kijkt naar wat er al bekend is over de rol van (kritische) burgers in de smart city, wat hun bedenkingen zijn over digitalisering en naar de (on)mogelijkheid van deze burgers om op een gelijkwaardig niveau mee te praten over de ontwikkeling van de slimme stad. Daarvoor is het creëren van ‘awareness’ een essentiële stap. Uit haar onderzoek blijkt dat burgers nog te weinig afweten van smart cities en hierdoor überhaupt nauwelijks tegengeluid kunnen bieden. ‘’Daar zit dat stukje awareness dus in: wat is een smart city, welke toepassingen zijn er en wat zijn de mogelijke voor- en nadelen van deze smartcitytoepassingen? Belangrijk is dat burgers niet dom gehouden worden, maar juist betrokken kunnen worden als gelijkwaardig partner in het gesprek met overheden en bedrijven over de smart city”.
Om burgers ook echt inspraak te geven is het volgens Anouk belangrijk dat er ruimte wordt gecreëerd voor debat: ‘’Participatie is hierbij belangrijk, zodat kritische burgers, met een mogelijk afwijkende mening, ook een plek krijgen in de discussie. Het doel is dat in dat debat alle aangesloten partijen samen de dialoog aan kunnen gaan. Waarbij de burger niet alleen gezien wordt als een ‘gebruiker’, maar als een politiek subject met een relevante mening.’’ Om dit te kunnen waarmaken gaat Anouk onderzoeken hoe gemeenten momenteel omgaan met kritische burgers in de smart city. Vervolgens gaat ze ook op zoek naar andere handelingsperspectieven.
Toekomst
Het uiteindelijke doel van Anouks promotieonderzoek is om binnen vier jaar een aantal academische artikelen te publiceren met praktische handreikingen voor professionals. Deze gaat ze opstellen om vroegtijdig en vrijmoedig slimme burgers te betrekken bij de totstandkoming van de slimme stad. In de uitvoering van het onderzoek van Anouk wordt daarom ook het onderwijs betrokken. Anouk wil technische studenten stimuleren om altijd eerst na te denken over de impact van toepassingen op de maatschappij, in plaats van direct de technologie centraal te stellen. ‘’Het is gewoon zo belangrijk om de kritische burger bij de ontwikkeling centraal te stellen; niet slechts als technologie gebruiker maar juist ook als politieke actor.”
In de toekomst ziet Anouk graag dat burgers standaard betrokken worden bij de implementatie van een smartcitytoepassing en dat overheidsprofessionals en ontwikkelaars vroegtijdig stilstaan bij de rol van slimme burgers in de slimme stad. ‘’Daarbij is het echt belangrijk dat kritische burgers slim betrokken worden bij de totstandkoming van de smart city, zodat hun perspectief kan meewegen in de doorontwikkeling daarvan. Dat vind ik heel interessant en belangrijk om verder uit te mogen werken.’’
