Nieuwe tool brengt netwerken kandidaat-bestuurders in kaart om vriendjespolitiek en ondermijning te voorkomen
Ondermijning, vriendjespolitiek en belangenverstrengeling nemen de laatste jaren toe in Nederland. Denk bijvoorbeeld aan de integriteitskwesties bij de gemeente Den Haag en provincies Limburg en Groningen. Om gemeenten te helpen zich weerbaar(der) te maken tegen dit soort situaties en het risico op netwerkcorruptie te verkleinen, heeft hogeschool Saxion in opdracht van de gemeente Eindhoven en samen met partners een nieuwe tool ontwikkeld. Een weerbaarheidsscan met als belangrijk onderdeel een netwerkanalyse. Na een succesvolle test bij de gemeente Eindhoven is de tool nu landelijk beschikbaar.
Nederland is een complexe netwerksamenleving waarin we de ontwikkeling zien dat partijen kandidaten aantrekken die zowel een groot netwerk hebben als fondsen met zich meebrengen. Hierbij is vaak onvoldoende bewustzijn over de risico’s die kunnen ontstaan op het gebied van integriteit en veiligheid. De weerbaarheidsscan borduurt voort op de bestaande basisscan integriteit van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Naast inzicht in de benoembaarheid en geschiktheid van een kandidaat-bestuurder, biedt de nieuwe scan gemeenten en kandidaat-bestuurders inzicht in de netwerken waarin zij zich bevinden. Dit maakt hen bewust van het risico op mogelijke integriteits- en veiligheidsproblemen die kunnen ontstaan als zij hun werk doen. De scan helpt hun om zich hier weerbaar(der) tegen op te stellen. Een belangrijke stap om het vertrouwen van de burger in de overheid te versterken en de afstand tussen burger en bestuurder te verkleinen.
Eén inschattingsfout kan een bestuurder en de politieke partij nog lang worden nagedragen
Twee belangrijke elementen van de weerbaarheidsscan zijn de netwerk- en veiligheidsanalyse. De scan brengt niet alleen het netwerk van bijvoorbeeld een kandidaat-bestuurder in kaart, maar ook de samenhang met andere netwerken en netwerken in de lokale samenleving. Het inzicht werkt ook de andere kant op. Naast bewustzijn over mogelijke valkuilen, brengt de scan in kaart of je wel voldoende netwerken hebt om als bestuurder goed je werk te kunnen doen. Halverwege de collegeperiode gaan bestuurders opnieuw door de scan. Zo is er blijvend aandacht voor de weerbaarheid van het lokaal bestuur.
Willeke Slingerland, lector Weerbare Democratie aan de hogeschool Saxion en mede-ontwikkelaar van de tool: “Als wethouder lig je voortdurend onder een vergrootglas. Eén inschattingsfout kan het einde van je carrière betekenen. De scan, en dan met name de netwerkanalyse inclusief trainingen, begeleiding en diverse gesprekken, helpen wethouders of politici zich bewust te maken van welke netwerken zij allemaal onderdeel zijn en de daarbij op de loer liggende integriteitskwesties. Vaak zijn losse activiteiten of contacten niet het probleem, maar gaat het om de som der delen. Je wilt voorkomen dat je netwerk je valkuil wordt; alles draait om netwerkbewustwording.”
Landelijke uitrol weerbaarheidsscan
De weerbaarheidsscan is nu landelijk beschikbaar. De gemeente Eindhoven heeft de nieuwe tool als eerste getest. John Jorritsma, burgemeester van de gemeente Eindhoven: “Het werk van volksvertegenwoordigers is er de afgelopen jaren niet gemakkelijker op geworden. Het vergroten van het netwerkbewustzijn is daarom niet alleen belangrijk voor Eindhoven. Het is een landelijk vraagstuk. De weerbaarheidsscan helpt om, met een netwerkbril op, integriteits- en veiligheidsrisico’s van ons werk beter te zien. Het voegt echt iets toe, hebben wij gemerkt. Ik hoop daarom dat alle gemeenten en politieke partijen de kans grijpen om deze in te zetten. De gemeenteraden zijn daarvoor aan zet.”
De Saxion-lectoraten Weerbare Democratie en Modelleren van Maatschappelijke Impact blijven de weerbaarheidsscan, inclusief netwerkanalyse, doorontwikkelen op basis van nieuwe inzichten die ontstaan bij de toepassing van de scan. Zo’n doorontwikkeling maakt het ook mogelijk om de scan de komende jaren in te kunnen zetten bij andere organisaties zoals financiële instellingen.
Naast de gemeente Eindhoven hebben andere gemeenten al kenbaar gemaakt interesse te hebben in de nieuwe tool. Gemeenten met interesse kunnen zich via weerbaarheidsscan@saxion.nl aanmelden.
Samenwerkingspartners
De weerbaarheidsscan is ontwikkeld in samenwerking met de Saxion-lectoraten Weerbare Democratie en Modelleren van Maatschappelijke Impact, de gemeente Eindhoven, de Taskforce RIEC Brabant-Zeeland en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, die het onderzoek mede-subsidieerde.