Een lager energieverbruik en minder CO2-uitstoot. Het zijn twee klimaatdoelen die Nederland heeft gesteld richting 2050. Om dat te bereiken moet er flink wat gebeuren. Zo moet het gros van de huizen verduurzaamd worden. Een megaklus, waarbij complete wijken gerenoveerd moeten worden. Om dat gestructureerd te laten verlopen, probeert Saxion de wijken digitaal in kaart te brengen.
De stijgende energieprijzen en de situatie in Oekraïne hebben de noodzaak van de energietransitie nog maar eens duidelijk gemaakt. Maar verduurzamen gaat niet van de een op de andere dag. Om aan de klimaatdoelstellingen voor 2030 en 2050 te voldoen moet er nog veel werk verzet worden. “De klimaatdoelen hebben vrij grote gevolgen voor de gebouwde omgeving”, zegt onderzoeker Twan Rovers van het lectoraat Sustainable Building Technology. “Deze verbruikt bijna veertig procent van alle energie in Nederland en is daarnaast verantwoordelijk voor zo’n veertig procent van de CO2-uitstoot. Om duurzamer te worden staat er veel te gebeuren qua renovaties en bouwopgaven. In vrijwel iedere wijk in Nederland moet wel iets gebeuren.”
Warmtepompen
Rovers noemt voorbeelden als het isoleren van huizen en het plaatsen van warmtepompen. “Maar ook de ondergrondse energie-infrastructuur moet daarop aan worden gepast.” Aangezien heel Nederland eraan moet geloven, zou het handig zijn om complete wijken gelijktijdig te verduurzamen. “Dat is een hoop werk voor verschillende partijen; aannemers, installateurs, netbeheerders. Als we dat met zijn allen willen realiseren is het belangrijk dat we op een efficiënte manier werken. Daarom hebben we onderzoek gedaan naar de digitalisatie van de wijken.”
3D-modellen van wijken worden steeds gedetailleerder en accurater. We kunnen er afmetingen van woningen uit halen, weten wat de bouwjaren van gebouwen zijn en ook welke energielabels deze hebben.
Veel informatie voorhanden
Dat houdt in dat alle actuele informatie van een wijk op één plek wordt gebundeld. Van de kadastrale gegevens van woningen tot de energieprestaties van gebouwen in de wijk en de ondergrondse energie-infrastructuur. “Er is veel informatie voorhanden”, zegt collega-onderzoeker Chris Gieling. “3D-modellen van wijken worden steeds gedetailleerder en accurater. We kunnen er afmetingen van woningen uit halen, weten wat de bouwjaren van gebouwen zijn en ook welke energielabels deze hebben. Daardoor kunnen we een vrij nauwkeurige inschatting maken van het energieverbruik van een woning en wijk.”
Digital twin
Door al die gegevens te verzamelen, kan er een ‘digital twin’ van de wijk worden gemaakt, een soort digitale replica. “Met zo’n model kan je verschillende renovatiestrategieën doorrekenen”, weet Rovers. “Bijvoorbeeld wat er met een wijk gebeurt als je iedere woning van een warmtepomp voorziet. Wat levert dat op qua CO2-reductie? Moet het elektriciteitsnet dan verzwaard worden? Of zou een warmtenet een betere optie zijn? Door dat soort zaken door te rekenen kan een afgewogen keuze gemaakt worden welke aanpak het beste werkt voor bepaalde wijken.”
Renovatiestrategie
Bij de opzet van het project is gefocust op het technische en politieke kennisdomein, maar is geen rekening gehouden met het sociaal maatschappelijk domein. Terwijl dit ook een belangrijke rol speelt, geeft Gieling aan. “Veel wijken bestaan deels uit huur- en deels uit koopwoningen. Een woningcorporatie kan een renovatiestrategie loslaten op een wijk voor haar huurders. Maar belangrijk is dat je ook mensen met een koopwoning meekrijgt. Die voelen misschien helemaal niet de noodzaak om te verduurzamen, of hebben daar de middelen niet voor. Hoe ga je hen motiveren om toch mee te doen? Je moet ze zien te prikkelen en peilen wat hun behoefte is. Aan dat aspect moeten we verder aandacht schenken.”
Verduurzaming
Maar ook als een eigenaar van een koopwoning niet mee wil doen aan een renovatieplan hoeft dat geen probleem te zijn. “Ook daar kan de digitalisering bij helpen”, zegt Gieling. “Er kunnen verschillende verduurzamingsstrategieën doorgerekend worden. Als in wijk X bijvoorbeeld wordt gekozen om niet de buitenkant van een blok met huur- en koopwoningen aan te pakken, maar alleen de binnenkant van de huurwoningen, wat is dan de impact?”
Netcapaciteit
Het makkelijkste is echter als iedereen meedoet, zodat steden en dorpen op wijkniveau verduurzaamd kunnen worden. Rovers: “Want als iedereen het op zijn eigen manier doet, dan geef ik op een briefje dat we problemen krijgen met de netcapaciteit. Laten we de zaken daarom doorrekenen. Dan kunnen we samen kijken wat de beste oplossing is.”
Als iedereen het op zijn eigen manier doet, dan geef ik op een briefje dat we problemen krijgen met de netcapaciteit. Laten we de zaken daarom doorrekenen. Dan kunnen we samen kijken wat de beste oplossing is.
Makkelijker en inzichtelijker
Dergelijke vraagstukken kunnen onderzocht worden door de wijken digitaal in kaart te brengen. Daarmee kan het een interessant hulpmiddel zijn voor de bouwindustrie. Saxion heeft, samen met Universiteit Twente, ROC van Twente en betrokken gemeenten, al een eerste pilot gedraaid in de wijken Nijverheid in Hengelo en Twekkelerveld in Enschede. Dat verkennende project werd vorig jaar oktober afgerond. Gieling: “Nu is het de uitdaging om nieuwe partijen hierbij te betrekken die de waarde van deze informatie zien.” “Daarom schrijven we aan verschillende projectvoorstellen om dit project een vervolg te kunnen geven”, vult Rovers aan. “Met als uiteindelijk doel de energietransitie voor iedereen makkelijker en inzichtelijker maken.”
