Smart glasses in de zorg? Promovendus Niek Zuidhof zegt ja

Woensdag 3 april verdedigt onderzoeker Niek Zuidhof zijn proefschrift in de Oude Lutherse Kerk in Amsterdam. Het onderwerp van zijn proefschrift – smart glasses in de zorg – trekt de aandacht. Radio 1 belde hem al. De Universiteit van Amsterdam, waar zijn promotoren* werkzaam zijn, wilde er ‘nog een persbericht uit doen’. Heeft hij dan nog wel tijd om te praten? “Nou,” zegt Niek, “het is wel even vol inderdaad. Ik kreeg vandaag meerdere berichtjes, maar ik dacht: hier moet ik gewoon tijd voor maken. Want ja, dat kan eigenlijk alleen maar op dit moment. En de rest van de week… gelukkig heb ik nog een paar vrije uurtjes om me voor te bereiden.”

Tools or toys for healthcare: Investigating the appropriation of smart glasses by health care professionals. Dat is de titel die Niek aan zijn proefschrift heeft gegeven. Het woord ‘toys’ is niet voor niks in die titel opgenomen. Tien jaar geleden introduceerde een van ‘s werelds grootste techreuzen de Google Glass, een product dat na een luidruchtige introductie binnen een jaar weer van de markt werd gehaald. Als een soort ‘geflopt speeltje’. En toch trekt dat ‘speeltje’ nu dus toch weer de aandacht. “Ja, blijkbaar wel,” zegt Niek, “en dat vind ik eigenlijk wel grappig. Je hoort niet veel meer van smart glasses, terwijl er nog allerlei ontwikkelingen gaande zijn die blijkbaar toch aanspreken.”

Door de zorgbril gezien

Niek richtte zich bij die ontwikkelingen vooral op de zorgsector. Hij vertelt: “Door de vergrijzing hebben we straks echt een tekort aan medewerkers. Dat is een bekend gegeven, en veel wordt daarbij verwacht van technologie.”

Om terug te komen op de Google Glass: het product was in 2014 niet alleen beroemd, maar werd ook snel berucht. Door de geïntegreerde camera begonnen mensen zich ongerust te maken over hun privacy. Ook in de zorg werd de nieuwe technologie opgemerkt. Niek vertelt: “In de gezondheidszorg zagen we die berichten ook. Dit is revolutionair, werd er gedacht. ‘Dit gaat misschien wel onze zorg veranderen.’ Maar anderzijds zag je ook de sociale interactie-kant die meteen onder druk stond. Dat was voor ons aanleiding om te kijken of zorgprofessionals dit überhaupt wíllen gebruiken.”

Succesvolle toepassingen

Het is een vraag waarop Niek even later zelf antwoord geeft. In zijn onderzoek worden praktijkvoorbeelden behandeld waaruit blijkt dat zorgprofessionals naar tevredenheid met smart glasses kunnen werken. Niek: “Dat ontdek je op het moment dat je even iets verder kijkt dan het ‘adoptiegedeelte’. Als je kijkt naar lange termijngebruik, dan zie je dat er nog steeds succesvolle toepassingen zijn.”

Succesvolle toepassingen, dat maakt nieuwsgierig. “Wat ik het meest heb gezien,” vertelt Niek, “is het meekijken op afstand. Dan laat je een expert meekijken met wat jij doet. Daar zitten een aantal voordelen aan, met name dat je zo’n bril handsfree kan gebruiken. In de wondzorg zien we dat smart glasses echt worden gebruikt in de wijk.” Daarbij ontstaan ook voordelen voor de patiënt. Niek: “Een patiënt met een wond moet regelmatig terugkomen naar het ziekenhuis voor controle. Vooraf gaat er dan sowieso al een wijkverpleegkundige naar de patiënt toe om de wond te verzorgen en schoon te maken. Maar als je die wijkverpleegkundige zo'n bril meegeeft, dan kan het ziekenhuis tijdens het contact op afstand meekijken. Dat bespaart later een bezoek, zowel voor de patiënt als voor de wondzorgverpleegkundige in het ziekenhuis.”

Geen zorgen

Een van belangrijkste bevindingen uit het onderzoek van Niek, is dat de introductie van een nieuwe technologie iets van de lange adem is. En dat toe-eigening van die technologie niet alleen over acceptatie gaat, maar veel breder moet worden gezien. Hij licht toe: “Als je professionals vraagt: zou je hiermee willen werken, dan zijn er eerst veel zorgen. Maar als je naar de lange termijn kijkt, dan lijken die zorgen helemaal naar de achtergrond te verdwijnen. Als we het hebben over adoptie, dan is het vaak de vraag of iemand iets wil gebruiken of niet. Maar die adoptiefactoren zijn dynamisch in de tijd en afhankelijk van de context. Daarom denk ik dat we ook niet zo snel moeten denken in termen van ‘geflopt’ of ‘geslaagd’, maar dat je veel verder vooruit moet kijken.”

Bij dat vooruitkijken vult Niek aan: “Ik vind dat wij als onderzoekers en zorgprofessionals wat meer stem mogen geven aan wat we nodig hebben van bedrijven. In elke laptop zit tegenwoordig een schuifje om de lens te kunnen bedekken, maar in slimme brillen zit nog steeds geen lens cover. Terwijl ik denk: het is heel simpel. Een vriend van mij heeft zo’n cover gemaakt met een 3d-printer. Waarom ontwikkelen bedrijven dat dan niet als wij ons zorgen maken over die camera?”

Kwestie van vertrouwen

Een opvallende ontdekking die voortkwam uit Nieks onderzoek, is dat privacy voor patiënten soms niet eens zo’n grote rol lijkt te spelen. Hij vertelt: “Ik heb daarnaar gevraagd bij de professionals die hiermee werken in de wondzorg. Bijvoorbeeld of er angst bestaat voor mogelijke hacks. Maar geen enkele patiënt heeft hier zorgen over geuit, en dat is eigenlijk wel bijzonder. Ik denk dat dat toch te maken heeft met het vertrouwen in onze zorgverleners.”

En heeft Niek vertrouwen in het verdedigen van zijn proefschrift? “Mijn agenda was te vol om daar veel mee bezig te zijn,” zegt hij. “Maar in mijn achterhoofd zit het natuurlijk wel… Dat je denkt: die woensdag, dan gaat het gebeuren.”

Fotografie: Thomas Busschers