Studium Generale: Instapolitics
De gemeenteraadsverkiezingen zijn inmiddels twee weken geleden. Welke rol heeft social media bij deze verkiezingen gespeeld? In deze editie van Studium Generale praatten drie gastsprekers over de invloed van social media op onze beslissingen, het beschermen van privégegevens en de ‘filterbubbel’.
“Wie heeft er allemaal tegen het referendum gestemd?” Met deze vraag opent presentatrice en Deventer gemeenteraadslid Anne van der Meer de lezing. De meerderheid van de aanwezigen steekt een hand omhoog. “En wie heeft vervolgens ook Facebook van zijn telefoon verwijderd?”, vervolgt ze. Nu blijft het opvallend stil in de zaal. En toch heeft Facebook toegang tot al onze gegevens, van onze politieke voorkeuren tot de mensen waarmee we omgaan. Is dit iets om je zorgen over te maken
Betalen met je privacy
De eerste spreker is Damian Trilling, universitair docent politieke communicatie aan de UvA. Hij bespreekt onder andere het bestaan van de ‘filterbubbel’, oftewel het idee dat mensen vooral communiceren met hun eigen clubje mensen dat dezelfde mening deelt. “Er is veel onderzoek naar gedaan en daaruit blijkt inderdaad dat bijvoorbeeld republikeinen en democraten vooral andere republikeinen en democraten retweeten,” zegt hij. “Maar in de praktijk blijkt dat bijna niemand tegenwoordig nog in een volledige bubbel leeft, zeker vergeleken met bijvoorbeeld de tijd van de verzuiling. De aanwezigheid van veel partijdige informatie zorgt juist ook voor meer algemene informatie.”
Vervolgens krijgt Robin Effing het woord, associate lector Smart Cities bij Saxion. “Mensen zijn bereid erg veel op te geven voor gemak,” legt hij uit. “Bijna niemand wil 30 euro per maand te betalen aan Facebook, en toch is dat wat het kost om zulke grote hoeveelheden data te beheren. In plaats daarvan betalen mensen met hun privacy. Terwijl je persoonlijke gegevens kunnen makkelijk gebruikt worden om je keuzes te manipuleren.”
Van deze tijd?
Tenslotte is het de beurt aan Steven Dorrestijn, associate lector Ethiek en Technologie bij Saxion. “Het is bijna onmogelijk om de stem van mensen helemaal niet te beïnvloeden”, zegt hij. “Als dat het ideaal is wat je wilt nastreven, kom je in de buurt van de film The Circle: daar krijgen mensen een chip ingeplant die het hele jaar hun gemoedstoestand meet. Deze mensen mogen bijvoorbeeld niet stemmen als ze een slechte dag hebben en dit hun keuze kan beïnvloeden.”
Is de invloed van de media op het gedrag van mensen dan echt iets van deze tijd? “Die beïnvloeding is er altijd al geweest, alleen is het effect nu veel groter”, legt Effing uit. “Het punt van social media is dat valse berichten zich heel snel kunnen verspreiden. Een whizzkid van dertien kan in de hele wereld voor opschudding zorgen. We creëren met z’n allen steeds meer data, maar leidt meer data ook tot meer waarheid?”
Meer gehecht aan de waarheid
Ligt er een taak in het onderwijs om te zorgen dat jonge mensen zich bewust worden van de gevaren? “Er zou zeker meer aandacht moeten komen voor kritisch nadenken en niet alles geloven wat je leest”, vindt Dorrestijn. “Maar toch zie je dat jonge mensen zich juist meer bewust zijn van waar berichten vandaan komen dan ouderen. Juist omdat nepnieuws tegenwoordig vaak voorkomt en de gevolgen zo groot zijn, zijn mensen meer gehecht aan de waarheid. Dat kun je ook als iets positiefs zien.”