'Diversiteit en inclusie gaan over iedereen die hier studeert of werkt, het is van ons allemaal'
Safoura Ghaeminia en Bart van Haaster gaven dit voorjaar de Surprise-training Diversiteit en Inclusie aan 45 Saxion-medewerkers en enkele studenten. De succesvol verlopen pilot was bedoeld als eye opener voor de deelnemers én als stimulans om met het thema aan de slag te gaan. ‘Inclusie kun je leren, het is een competentie die je kunt ontwikkelen,’ aldus Safoura en Bart, beiden als docent verbonden aan de Academie Mens & Maatschappij (AMM).
Voor Saxion liggen er mooie kansen om begrip over diversiteit en inclusie de komende jaren hogeschool-breed te faciliteren. In trainingen, lessen, onderzoek en beleid: ‘Ik ben er van overtuigd dat we als hogeschool deze kant op willen en het thema verder gaan omarmen. Alleen denk ik dat daar nog veel meer bewustwording voor nodig is dan we nu met elkaar beseffen. Diversiteit en inclusie gaan over elke individuele medewerker en student die hier binnen onze hogeschool rondloopt. Als je doorvoelt waar het om gaat, ga je het begrijpen en kun je zelf je bijdrage leveren aan het doorbreken van patronen. Patronen waarvan we ons vaak nauwelijks bewust zijn,’ vertelt Safoura.
Met collega Marije Draaijer van de Saxion Parttime School bezocht ze een conferentie over racisme. Ook tijdens haar promotieonderzoek naar de levensloop van alleenstaande minderjarige asielzoekers werd Safoura geraakt door racisme in Nederland en de moeizame manier waarop het gesprek daar in onze samenleving over gevoerd kan worden: ‘Ik zie de laatste jaren een kentering, maar er blijven verhalen van studenten die zich uitgesloten voelen vanwege hun huidskleur. Uitsluiting gaat trouwens verder. Ook als je van het mbo komt, kun je voelen dat je anders behandeld wordt. Het is niet iets dat specifiek bij Saxion speelt,’ benadrukt Safoura, ‘maar een thema dat we overal in Nederland terugvinden. We dachten: hier kunnen we binnen Saxion dus juist positief mee aan de slag.’
Het is een thema dat we overal in Nederland terugvinden. We dachten: hier kunnen we binnen Saxion dus ook positief mee aan de slag.
Safoura en Marije zochten contact met Bart van Haaster, die zich als docent-onderzoeker bezighoudt met thema’s als Diversiteit en Inclusieve internationalisering. Het onderwerp Inclusie staat dicht bij hem: ‘Vanuit mijn homoseksuele oriëntatie weet ik hoe het is om niet te passen in het hetero-normatieve hokje. Het voelt vaak alsof je wat uit te leggen hebt. Inclusie gaat voor mij over volledig jezelf mogen zijn en het is daarmee ook een voorwaarde om optimaal te kunnen functioneren.’ Bart legt uit dat we allemaal kunnen bouwen aan onze competenties op het gebied van diversiteit. Bijvoorbeeld door te leren werken met overeenkomsten en verschillen tussen mensen. ‘Niemand is alleen maar vrouw of hetero of vegetariër. Inclusie zorgt ervoor dat iemand met al die identificaties, of eigenschappen, gezien en erkend wordt. Verder betekent inclusie ook dat je ruimte maakt voor diversiteit van groepen. Als je als team of teamleider oplegt wat een nieuwe collega moet zijn of doen, hoe hij of zij in een systeem moet passen, dan is er ook minder ruimte voor wat zo’n nieuwe collega bijzonder maakt, met welke specifieke talenten hij een team of zelfs de organisatie kan verrijken. Het is heel vaak onderzocht: als er in organisaties, profit of non-profit, ruimte is voor diversiteit, ontstaat er ook meer ruimte voor creativiteit en innovatie.’
Het is heel vaak onderzocht: als er in organisaties, profit of non-profit, ruimte is voor diversiteit, ontstaat er ook meer ruimte voor creativiteit en innovatie.
Dat je je bewust bent van het verschil tussen bedoeling en effect, is tevens een diversiteitscompetentie die je kunt ontwikkelen, legt Bart uit: ‘Laten we er van uitgaan dat iedereen het goed bedoelt. Als een docent aan een donker persoon vraagt waar zij vandaan komt, bedoelt hij dat niet om te benadrukken dat ze anders is. Toch kan dat wel het effect zijn en kan ze zich op dat moment apart gezet voelen. Als je je bewust bent van die effecten kun je met kleine aanpassingen al voor meer inclusie zorgen.’
Safoura: ‘Wanneer we het er met collega’s over hebben, krijgen we soms de haast verontwaardigde reactie: ‘Ja maar ik ben een docént, zoiets doe ik niet. Wij zijn een hogeschool, wij zijn er voor iedereen. Mensen kunnen zich hier ontwikkelen. Wij sluiten toch niemand uit?’ We geloven direct in ieders goede intenties. Veel gebeurt echt onbewust. Denk aan het geven van voorbeelden in lessen die altijd maar gaan over man-vrouw-gezinnen met twee kinderen, de vraag aan een student of hij al een vriendin heeft, de collega die me vertelde dat hij de onophoudelijke stroom gezellig bedoelde grappen over zijn geaardheid wel een keer gehad had: overal in onze maatschappij zijn patronen en mechanismen waar we ons bewust van moeten worden. Bewustwording is de sleutel tot verandering.’
De voorbeelden van Safoura en Bart beperken zich niet tot uitsluiting op basis van afkomst, opleidingsniveau of seksuele oriëntatie. Waar je wieg stond, welke (voor)opleiding je deed of met wie je je leven wilt delen: het zijn slechts enkele kenmerken die ons tot de mens maken die we zijn. Net als de talenten die we bezitten (muzikaliteit) of de keuzes die we maken (vegetarisme). ‘Diversiteit zit in ons allemaal, ‘vertelt Safoura. ‘Vanwege mijn Iraanse afkomst, waarmee ik opgroeide in Nederland, gaan veel mensen er automatisch vanuit dat juist ík zou worstelen met verschillende identiteiten.
Maar dat geldt ook voor een in Twente geboren en getogen Saxion’er die op een drukke werkdag gebeld wordt dat zijn zieke kind van de crèche opgehaald moet worden. Op zijn beurt wil hij een goede vader én een goede werknemer zijn, aan zijn beide identiteiten een invulling geven. Ook daar speelt die spagaat. Dat besef bood een opening naar onze cursisten om met nieuwe ogen naar diversiteit te kijken. Het is niet iets van bepaalde groepen mensen in onze samenleving of binnen onze hogeschool. Het is iets van ons allemaal. Kom je ergens binnen als Chinees, als homo, als iemand met een functiebeperking, of als mens?’
Wie het heeft doorleefd, wil het uitdragen, merken we.
Die eye opener en het besef dat mensen zich op basis van hun identiteit in- en uitgesloten kunnen voelen, was één van de belangrijke thema’s in de driedelige training, die in opdracht van Arjan Zemann (AMM) en Marijke Kamphuis (HRM) ontwikkeld werd. De deelnemers van de pilot kregen in theorie, spelsituaties en gastlezingen van interne en externe sprekers de kans om diversiteit en inclusie zelf op verschillende niveaus en vanuit diverse perspectieven te ervaren. Als individu en als onderdeel van een groep, een systeem of een organisatie. Deelnemers konden de inspiratiesessies vervolgens gebruiken om ideeën op te doen waarmee ze zelf als ambassadeur met het thema binnen Saxion aan de slag kunnen gaan. Ieder vanuit zijn mogelijkheden, positie of rol. Safoura: ‘Sommige deelnemers organiseren een conferentie voor studieloopbaanbegeleiders, anderen gaan onderdelen uit onze training zelf aan hun directe collega’s geven. Iemand van de bibliotheek blogde over haar ervaringen en stelde een LibGuide samen, een digitaal dossier waar iedereen kennis uit kan halen. De olievlek verspreidt zich langzaam maar zeker binnen Saxion. Wie het heeft doorleefd, wil het uitdragen, merken we.’
Deze eerste initiatieven, die direct voorkomen uit deze pilot, verdienen een structurele onderlegger, vinden Safoura en Bart. ‘Wat mij betreft worden we de meest inclusieve hogeschool van Nederland’ zei Anka Mulder na onze presentatie. We zijn blij dat die oprechte wil er is en hopen dan ook dat medewerkers en studenten de thema’s Diversiteit en Inclusie structureel gaan tegenkomen in hun loopbaan. Saxion is op de goede weg. We zijn hoopvol voor de toekomst.’