Sinds er een paar jaar geleden voor de eerste keer iemand verdacht werd van witwassen door middel van kunstopslag in douane-entrepots, zijn er veel speculaties over dit onderwerp. Er zijn echter heel weinig harde feiten bekend, waardoor het voor de FIOD moeilijk is deze vorm van witwassen aan te pakken. Manon Krop, vierdejaarsstudent Forensisch Onderzoek, verzamelt en bundelt voor haar afstudeerstage zoveel mogelijk informatie om de opsporing te vereenvoudigen.
Hoi Manon, hoe ben je bij deze stage gekomen?
“Nadat ik een bericht heb gepost op LinkedIn, ben ik via een bekende van mijn opleiding in contact gekomen met de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD). Zij heeft haar stage ook bij de FIOD gedaan en had alleen maar positieve verhalen. Vooral het feit dat er zowel veel vrijheid als hulp wordt geboden in het onderzoek sprak mij heel erg aan. Toen ik in contact ben gekomen met de FIOD, kwamen zij zelf met het idee voor een onderzoek naar witwassen met kunst in douane-entrepots. Dit leek mij een bijzonder uitdagend onderwerp, omdat het een totaal nieuw vakgebied is voor mij.”
Wat is de meerwaarde van het onderzoek voor de FIOD?
“In 2015 werd er in Genève een zaak geopend waarbij iemand verdacht was van witwassen en frauderen door middel van kunst in douane-entrepots. Sindsdien wordt het concept witwassen met kunst in douane-entrepots, ook vaak ‘freeports’ genoemd, herhaaldelijk besproken in nieuwsartikelen. Om het onderzoek te begrijpen is het belangrijk om te weten wat douane-entrepots zijn. Je kan deze entrepots zien als een soort opslagruimtes die voor de Belastingdienst als ‘niemandsland’ worden gezien en onder toezicht staan van de douane. Voor goederen opgeslagen in deze douane-entrepots hoeft men geen belasting te betalen, waardoor deze plekken buiten de reikwijdte van de Belastingdienst vallen. Omdat witwassen met kunst bijzonder lucratief is bestaat dus het vermoeden dat dit ook gedaan wordt in de douane-entrepots. De conclusie bij de FIOD was dat er simpelweg te weinig concrete informatie is over dit fenomeen. Mijn onderzoek focust zich daarom op het vergaren en bundelen van informatie met als doel het schrijven van een waardevol advies voor een proactieve aanpak en om opsporing te vereenvoudigen.”
Hoe gaat het onderzoek in z’n werk? Wat zijn je taken?
“De eerste stap is het uitvoeren van literatuuronderzoek. Het is belangrijk om te weten wat douane-entrepots nou eigenlijk zijn en hoe witwassen precies in elkaar steekt. Beide onderwerpen waren nieuw en complex voor mij en daarom heb ik hier veel tijd in gestoken. Verder ben ik in gesprek met alle betrokken partijen, opgedeeld in onderzoeksinstanties, toezichthoudende instanties en particuliere partijen. Elke partij heeft haar eigen kennis en perspectief op dit gebied, wat bijzonder waardevol kan zijn om naast elkaar te leggen. Verder doe ik onderzoek naar de omvang van de criminaliteit door middel van de criminografie vanuit de politie en bekijk ik data die de douane voorhanden heeft. Ik ben volledig verantwoordelijk voor het regelen van deze data en het maken van de afspraken. Wel krijg ik natuurlijk onwijs veel hulp van de collega’s bij de FIOD wanneer ik hierom vraag en kan ik altijd sparren over ideeën die ik heb.”
Wat is je doel bij deze opdracht?
“Ik hoop een waardevol advies op te kunnen leveren, met een informatiebundel die als aanleiding kan dienen voor vervolgonderzoek binnen de FIOD en andere overheidsinstanties. Door de beperkte kennis over het onderwerp is dit nog niet eerder gebeurd en ik hoop dat mijn resultaat een start kan zijn voor de aanpak van het witwassen met kunst in douane-entrepots.”
De theorie van het witwassen in douane-entrepots is bijzonder aannemelijk, maar doordat de Belastingdienst – en dus ook de FIOD – geen inzage heeft in de transacties, blijft het fenomeen ongrijpbaar.
Op welke manier kun je de theorie vanuit de opleiding nu in de praktijk brengen?
“Op de opleiding Forensisch Onderzoek heb ik voornamelijk geleerd om onderzoek te doen binnen de wettelijke kaders. Dit doe ik ook bij deze opdracht. Het enige verschil is dat ik deze wettelijke kaders in twijfel trek, omdat dit eventueel ook een oplossing voor het probleem kan zijn. Verder is het ontwikkelen van mijn analytische vermogen erg belangrijk. Ik krijg in dit onderzoek eigenlijk te veel informatie en het is noodzakelijk om te bepalen welke informatie relevant is en niet.”
Hoe is het om bij de FIOD stage te lopen?
“Ik heb het bijzonder goed naar mijn zin bij de FIOD. Ik krijg onwijs veel vrijheid en word ook gemotiveerd om mijn werk goed te doen. De werksfeer is gewoon erg prettig en dat maakt ook dat ik graag naar mijn werk ga. Ook leg ik veel nieuwe contacten doordat ik in mijn onderzoek in gesprek ga met verschillende partijen, dit heeft natuurlijk een positieve invloed op mijn toekomst. Het enige minpunt is de treinreis: ik moet elke dag een uur heen en een uur terug en dat heb ik zelf toch een beetje onderschat.”
Wat vind je de grootste uitdaging bij het onderzoek?
“De grootste uitdaging in het onderzoek is de grote hoeveelheid verhalen en speculaties over het onderwerp, terwijl er weinig harde data bekend is. De theorie van het witwassen in douane-entrepots is bijzonder aannemelijk, maar doordat de Belastingdienst – en dus ook de FIOD – geen inzage heeft in de transacties, blijft het fenomeen ongrijpbaar. Alleen door middel van fysieke controle door de douane kan er bewezen worden welke kunstobjecten waar gelokaliseerd zijn.”
Wat heb je geleerd van deze ervaring?
“Ik heb geleerd om zelfverzekerder te zijn, iets wat mij ook herhaaldelijk verteld is in de periode dat ik stageloop bij de FIOD. Het is prettig en motiverend dat mensen je werk waarderen en dat je betrokken wordt bij alles wat er op de afdeling gebeurt. Verder heb ik geleerd hoe het is om binnen een instantie te functioneren. In mijn werkstage heb ik bij een eenmanszaak gewerkt, wat natuurlijk weer een hele andere ervaring is.”
Wat zijn je plannen voor na je afstuderen?
“Na het afstuderen ga ik een semester even helemaal niks doen en lekker ontspannen. Daarna ga ik in september beginnen met de premaster Political Sciences in Amsterdam. Hiermee hoop ik de master ‘International Crimes, Conflict and Criminology’ te gaan doen aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Ik wil deze master doen, omdat het mij bijzonder interessant lijkt om criminologie op een grensoverschrijdend niveau te bekijken.”
