Het is een wezenlijke stap op weg naar de mogelijkheid om binnen het hbo te kunnen promoveren: met haar Strategische Agenda voor het hoger onderwijs presenteerde minister Van Engelshoven deze week haar beleidsvoornemens voor de komende jaren. Daarbij nodigt ze hogescholen, waaronder Saxion, expliciet uit met een voorstel te komen voor de vormgeving van de derde cyclus. Anka Mulder, voorzitter van het Saxion College van Bestuur, reageert verheugd op de ontwikkelingen: “Dit is heel goed voor onze regio en heel goed voor Nederland. We staan in de startblokken om aan de slag te gaan.”
Saxion investeerde de afgelopen 15 jaar volop in praktijkgericht onderzoek. Met het aanstellen van lectoren, het ontwikkelen van hbo-masters en het laten promoveren van medewerkers maakte de hogeschool een ontwikkeling door naar een University of Applied Sciences. Nu lijkt daarbij de mogelijkheid tot promoveren binnen handbereik te komen. Het voelt voor Anka Mulder als een belangrijke erkenning voor het gehele hoger onderwijs in Nederland: “We hebben met een aantal hogescholen het belang van die derde cyclus meerdere malen bij de minister onder de aandacht gebracht. Nu zij in haar Strategische Agenda niet alleen dat belang benoemt en erkent, maar ons ook uitnodigt met een plan te komen, is dat een succes waar we trots op mogen zijn. Dit hadden we als hogescholen een jaar geleden nog niet kunnen denken.”
Onbenut potentieel
Met de beoogde invoering van de mogelijkheid binnen het hoger onderwijs te kunnen promoveren, ontstaan er nieuwe kansen die zich, juist door het toegepaste karakter van dat hbo-onderzoek, direct laten vertalen naar werkbare maatschappelijke oplossingen. Mulder: “Wanneer het mogelijk wordt binnen het hbo te promoveren, is dat op de eerste plaats goed voor ons hele land. Nederland brengt procentueel gezien weinig gepromoveerden voort. Dat is raar. De reden hiervoor is dat er heel veel potentieel onbenut blijft. Dat potentieel bevindt zich bij hogescholen. Ook profiteren organisaties en het midden-en kleinbedrijf (mkb) van een verdere uitbreiding van de mogelijkheden binnen het hbo, zeker ook waar het Oost-Nederland betreft. Hogeschoolonderzoek is, door haar toegepaste insteek, een directe kennisversneller voor de regio. Anders dan bij universiteiten leveren we geen proefschriften op, maar vinden juist onze prototypen en producten direct hun weg naar die praktijk: naar de ziekenhuizen, de zorginstellingen, de bedrijven, de gemeenten. Deze kennis en innovatie voeden het mkb, waarmee we ook intensief samenwerken. Daarbij voeden zij ons ook. Tenslotte is de invoering van hbo-promotietrajecten ook goed voor de medewerkers en studenten van Saxion. Wil je nu promoveren, dan doe je dat bij de universiteit, binnen een academisch georiënteerd, fundamenteel kader. Je kunt je voorstellen dat onze medewerkers en studenten die ruimte liever praktisch nemen, om direct te werken aan oplossingen voor de wereld om hen heen.”
Hogeschoolonderzoek is, door haar toegepaste insteek, een directe kennisversneller voor de regio. Anders dan bij universiteiten leveren we geen proefschriften op, maar vinden juist onze prototypen en producten direct hun weg naar die praktijk: naar de ziekenhuizen, de zorginstellingen, de bedrijven, de gemeenten.
Impact op Oost-Nederland
Kijkend naar de impact die hbo-promotietrajecten specifiek op Oost-Nederland kunnen hebben, ziet Mulder aanvullende mogelijkheden op de reeds ingezette onderzoekslijnen: “Er gebeurt de laatste jaren al zo veel, samen met het mkb en de overheid. We ontwikkelen drones die met robotica-toepassingen ingezet kunnen worden voor veiligheid en duurzame landbouw. Vanuit een traditie van inmiddels 100 jaar textielonderwijs kan Saxion de komende jaren een revival van de textielindustrie in Twente aanjagen, waarbij techniek en duurzaamheid die industrie een heel nieuw en toekomstbestendig karakter geven. Dat soort kansen zijn fantastisch. Samen met het medische bedrijfsleven, dat in onze regio sterk vertegenwoordigd is, brengen we onze kennis snel naar de vloer van ziekenhuizen en zorginstellingen. Onze lectoraten kunnen écht een rol spelen in de economische en sociale ontwikkeling van Oost-Nederland.”
Dirk Bekke, lector Mechatronica bij Saxion, ziet door deze ontwikkeling zowel bij universiteiten als hogescholen nieuwe ruimte ontstaan. Om te focussen op het eigen specialisme en daarmee ook weer complementair aan elkaar te zijn, legt hij uit: “We zien nu dat de pure onderzoekers op de universiteiten zitten, de pure ontwerpers zich in het bedrijfsleven bevinden en dat we een mix van beide bloedgroepen terugvinden bij hogescholen. Ik zie voor hogescholen en voor Saxion in het bijzonder concrete kansen om aan te sluiten bij het model van de PD-Eng-trajecten van de technische universiteiten. Bij deze Professional Doctorate Engineering trajecten wordt een kandidaat opgeleid tot ontwerper. Waar een PhD een proefschrift oplevert, levert een PD-Eng juist een werkend systeem op.
Saxion experimenteert momenteel binnen de Regiodeal Twente met enkele medewerkers die een PD-Eng-traject aan de Universiteit Twente gaan volgen. Ook zou een PhD op Saxion misschien mooi kunnen promoveren op een proefontwerp in plaats van een proefschrift. Zo’n ontwerp kan gepatenteerd worden en het bedrijfsleven, dat met ons samenwerkt, haalt er dan zijn business uit. Dat doet recht aan de positie van een hogeschool als het gaat om toegepast onderzoek en dat doet recht aan de behoefte vanuit het bedrijfsleven. Fundamenteel onderzoek is en blijft ontzettend belangrijk, maar vertaalt zich niet altijd direct in marktwaarde. We houden ons bij Saxion bijvoorbeeld nu bezig met de ontwikkeling van de Master Robotic System Engineer. Dat is al een eerste stap. Daarmee leiden wij een systeem engineer op, die binnen een ontwikkelproject het totaalplaatje overziet en een team van specialisten technisch inhoudelijk aanstuurt. Als de universiteit deze specialisten leveren, hebben we beide invalshoeken benut om de complexe machines van tegenwoordig te realiseren. Op zo’n manier vul je elkaar als hogeschool en universiteit nog veel zuiverder aan.”
We zien nu dat de pure onderzoekers op de universiteiten zitten, de pure ontwerpers zich in het bedrijfsleven bevinden en dat we een mix van beide bloedgroepen terugvinden bij hogescholen. Ik zie voor hogescholen en voor Saxion in het bijzonder concrete kansen om aan te sluiten bij het model van de PD-Eng-trajecten van de technische universiteiten.
Werk aan de winkel
In de voorbereidende fase is er uiteraard werk aan de winkel. Saxion wil daarbij, samen met andere hogescholen met een concreet voorstel beantwoorden aan de vraag van het Ministerie van OCW, vertelt Mulder: “Daarbij moeten we aangeven hoe we onze kwaliteitszorg zo inrichten dat we de mogelijkheid tot promoveren ook kunnen waarmaken. We moeten onze zaken 100 procent voor elkaar hebben en daarbij de maatschappij ook voor 100 procent garanderen dat we het kwalitatief waar kunnen maken. Als hogeschool werken we aan onze voorwaarden, de ministeries moeten op hun beurt gaan werken aan een betere financiering van het hogeschoolonderzoek.” Dat mag nadrukkelijk niet ten koste gaan van universiteiten, benadrukt Mulder: “Het moet er bovenop. We hebben meer gepromoveerden nodig. We zien kansen dat daar ruimte voor komt. Niet alleen de Minister van OCW, maar ook staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken benoemde onlangs expliciet het belang van hogeschoolonderzoek.”
Internationale profilering
Aanvullend op het regionale en nationale belang van de implementatie van de mogelijkheid tot promoveren in het hbo, ziet Mulder ook voordelen waar het gaat om internationale zichtbaarheid en erkenning: “Als hogeschool wordt Saxion in het buitenland nog niet altijd eenvoudig herkend. Door het huidige systeem kunnen we onze promoties niet op ons eigen conto schrijven, maar worden ze gekoppeld aan de samenwerkende universiteiten, zoals die van Twente, Nijmegen of Groningen. Dat zijn de plekken waar onze Saxion-medewerkers en -studenten kunnen promoveren, al wordt dat vaak door Saxion zelf bekostigd. Momenteel zijn dat er 25. Eigen promotietrajecten geven Saxion dus ook internationaal een gezicht als onderzoeksinstituut. We zetten, na jaren investeren, nu een volgende logische stap. In Duitsland wordt er bij enkele hogescholen sinds 2018 met promotierecht geëxperimenteerd, bijvoorbeeld in Fulda. Wij kunnen nu gelijke tred houden.”
Wanneer we kijken naar de benodigde tijdspanne om die stap daadwerkelijk te zetten, zet Anka Mulder zelf in op enkele jaren: “Binnen nu en een paar jaar kunnen we de mogelijkheid tot promoveren verder vormgeven en bij Saxion inbedden. Hier in Oost-Nederland doen we dat nadrukkelijk in samenwerking met de universiteiten, organisaties en ons mkb. Ondertussen experimenteren we met pilots, zoals de genoemde PD-ENG-trajecten. Als we binnen enkele jaren onze voorwaarden voor elkaar hebben, nemen deze promotietrajecten een substantiële plek in binnen onze hogeschool. Bij Saxion gaan we daar vanaf nu naar toe groeien.”
