"I do not claim to have perfected my plan. Many minds must concentrate and co-operate upon it if it is to be a living and a vital thing" - Helen Parkhurst, 1922
Even een gedachte-experiment. Zo even los van de coronacrisis. Op zoek naar de ideale daltonschool. Hoe zou deze eruit zien? Ik denk dat een tijdreis een mooi beeld zou geven….
Stel je voor dat je terug kan reizen naar begin jaren twintig van de vorige eeuw. Je komt terecht in de Upper East Side of Manhattan in New York, op de New York Dalton School om precies te zijn. Het is de school waar Helen Parkhurst zelf de scepter zwaait. Het is een maandagochtend. Leerlingen tussen de negen en veertien jaar komen in hun eigen klas bijeen om hun schooldag met elkaar en met hun mentor door te nemen. Het lijkt op een werkbespreking. Begeleid door hun mentor plannen leerlingen wat ze voor de verschillende vakken gaan doen en wanneer, hoeveel werk er nog gedaan moeten worden en hoe leerlingen hun tijd over de verschillende vakken verdelen.
Vaklokalen
Daarna verspreiden de leerlingen zich over de verschillende lokalen in het schoolgebouw om te werken aan hun taak. Elk vak lijkt een eigen lokaal te hebben dat volledig op dat vak is ingericht. Zo is er een lokaal met topografiekaarten, atlassen, kompassen en globes. Dit is het aardrijkskundelokaal. Ook zijn er aparte lokalen voor geschiedenis, Engels, Frans, wiskunde en wetenschap, met elk een eigen bibliotheek met voor dat vak relevante boeken en andere naslagwerken. In elk lokaal zit een gespecialiseerde vakleerkracht, die de leerlingen helpt met hun taak en soms klassikaal uitleg geeft.
In het wiskundelokaal zie je leerlingen rekenen en in het aardrijkskundelokaal werken leerlingen aan aardrijkskundetaken. Je ziet leerlingen van verschillende leeftijden in een vaklokaal zitten. Sommige leerlingen zijn zelfstandig met hun taak bezig en andere praten met oudere klasgenoten over hun werk of overleggen met hun vakleerkracht. Je wilt eigenlijk wel weten waar deze kinderen aan werken en besluit enkele leerlingen te vragen of je hun taak mag doornemen. Je ziet dat de taken een vaste en overzichtelijke opbouw hebben. Zo beschrijft de taak bijvoorbeeld: het onderwerp, de opdrachten die leerlingen moeten maken, welke bronnen leerlingen kunnen raadplegen, wanneer mogelijke lessen over het onderwerp worden gegeven en hoeveel tijd er voor die taak staat. Zo vraagt een geschiedenistaak leerlingen om een kaart te tekenen van de reis die Columbus naar Amerika maakte en een kort verhaal te schrijven die over die reis gaat. In het lokaal voor het vak wetenschap worden leerlingen gevraagd om aan de hand van het doen van enkele experimenten vragen te beantwoorden over de drie wetten van Newton.
Maandtaak
Leerlingen vertellen je dat ze voor elk vak een maandtaak krijgen die is onderverdeeld in wekelijkse opdrachten. In de taak staat verder bij elke opdracht hoeveel dagen werk het kost. Leerlingen mogen zelf met hulp van hun vakleerkracht bepalen wanneer ze aan de taak werken en hoelang ze daarvoor nodig hebben. Hun voortgang houden leerlingen zelf bij. Dat doen ze door in een tabelachtige overzicht aan te geven welke werkdag ze aan de desbetreffende taak hebben gewerkt. Een leerling zegt dat de vakleerkrachten ook de vorderingen van de leerlingen bijhouden aan de hand van een overzicht. Dat maakt je benieuwd naar wat de vakleerkracht precies doet en onbevreesd besluit je de aardrijkskundeleraar aan te spreken.
De rol van de leerkracht
Zij vertelt je dat ze zelf de maandtaken maakt en dat het belangrijk is dat leerlingen er zelf mee aan de slag moeten kunnen gaan. Dit betekent dat in de taak duidelijk omschreven staat wat het werk is dat leerlingen gaan doen. Voor sommige klassen maakt ze ook verschillende taken als ze merkt dat leerlingen verschillen in het werk dat ze aankunnen. Het woord ‘differentiëren’ kennen ze in deze tijd nog niet, dus daar heb je het dan ook maar niet over. Verder is het interessant dat de vakleerkrachten hun maandtaken aan elkaar laten zien, elkaar feedback geven op elkaars taken en proberen te zoeken naar mogelijkheden om hun taken bij elkaar aan de laten sluiten. Zo vertelt de vakleerkracht aardrijkskunde je dat ze een maandtaak had gemaakt voor de oudere leerlingen over het planetenstelsel, waar de wiskundeleraar dankbaar gebruik van heeft gemaakt om bepaalde wiskundeproblemen te illustreren. Ook de kunstleraar kon met die taak uit de voeten door met leerlingen enkele hemelkaarten te bespreken die in museums in New York te zien zijn. Samenwerking tussen vakleerkrachten is belangrijk zegt ze, want in het boek Education on the Dalton Plan schrijft onze directeur dat: “Lack of collaboration between the ten different teachers in the production of a consistent assignment scheme will be as deleterious to the child's mind and energy as if ten contractors were to work on a building without regard for the architect's design. Design is as essential to the construction of an assignment as it is to the construction of a house.”
Dalton Plan in optima forma
Het beeld dat ik hierboven schets is het Dalton Plan in optima forma. Parkhursts Plan is geen vaststaande methode en heeft altijd meebewogen met de tijd. En als we kijken naar hoe de situatie op daltonscholen in Nederland anno nu is, zien we dat het Plan in de huidige vorm wel erg verschilt van de basis zoals Parkhurst die voor ogen had. En misschien kan die basis voor de toekomst een inspiratie bieden. Back tot he future.
