Je bedenkt het niet zo snel: bloemvazen, maaltijdboxen, akoestische panelen en zelfs lampenkappen die gemaakt zijn van mycelium, het wortelstelsel van paddenstoelen. Ze zijn biobased, afbreekbaar en daarom duurzaam als gebruiksvoorwerp. Jessy Rietdijk keek voor haar afstudeeronderzoek bij Saxion naar de materiaaleigenschappen en inzetbaarheid van mycelium: “In de toekomst kunnen we hier ook tiny houses en festivaldecors mee maken.”
Hoe kun je nieuwe producten maken uit een bestaande afvalstroom? Tijdens haar opleiding Werktuigbouwkunde zocht Jessy het voor haar afstudeeronderzoek duidelijk in de richting van Materiaalkunde: “Ik wilde onderzoek doen naar het upgraden van materialen, met het oog op duurzaamheid. Vanuit mijn vorige studie Milieukunde was ik daar al erg in geïnteresseerd. Bij Saxion kon ik met dit afstudeeronderzoek een stap verder gaan.”
Een vaas of een urn die blijft leven
Jessy kwam in contact met Deventer ondernemer Marcel Ellen. Met zijn bedrijf Mac.Ellen wil hij vanaf volgend jaar een aantal biobased, op mycelium gebaseerde producten op de markt brengen. “Paddenstoelen groeien op organische grondstoffen, zoals houtsnippers, zaagsel, hennepvezels of katoen,” vertelt hij. “Tijdens het verteringsproces groeit het wortelstelsel door en om het organisch materiaal heen. Vergelijk het met houtlijm die je door een bak zaagsel laat lopen.” Door het restmateriaal in een mal te stoppen en daar schimmels op te kweken, ontstaat er nieuw materiaal, in een vaste vorm. De schimmels worden door hitte gedood, waardoor het groeiproces stopt. “Of niet,” legt Jessy uit: “dan heb je bijvoorbeeld een vaas of een urn die blijft leven en waar nog steeds paddenstoelen op groeien. Of een urn die biologisch afbreekbaar is. Dat product wordt straks al door Marcel op de markt gebracht.”
Als je fijnstofmetingen in kantoren doet, zul je schrikken van de uitstoot van chemische lijmstoffen die in het meubilair en de wanden verwerkt zijn. Materiaal dat met mycelium gemaakt is, stoot geen schadelijke stoffen uit. Het is bovendien beter afbreekbaar.
De brug slaan tussen materiaal en ontwerp
Nieuw is het onderzoek naar mycelium en gebruikstoepassingen niet. Wel leverde Jessy een bijdrage aan het verder in kaart brengen van de materiaaleigenschappen die de composieten hebben. Daarmee slaat ze de brug tussen het materiaal en de ontwerptoepassingen: “Als ontwerpers aan de slag willen met mycelium om nieuwe biobased producten te ontwerpen, is het belangrijk dat ze de technische eigenschappen van het materiaal kennen. Het is afhankelijk van het substraat waarmee je mycelium laat vergroeien welke stof je uiteindelijk krijgt. Dat kan leer- of plastic-achtig materiaal zijn, maar ook isolatiemateriaal of een stof met een houtachtige structuur. Van al deze vier materialen heb ik de eigenschappen in beeld gebracht. Bijvoorbeeld of het waterdicht of buigzaam is. Dat zijn allemaal zaken waar een ontwerper rekening mee moet houden.”
Beter afbreekbaar
Biobased mdf-materiaal kan op termijn zijn weg vinden in panelen die de isolatie of akoestiek in ruimtes verbeteren, maar ook in meubels. Het bevat niet de giftige lijmstoffen die vaak gangbaar zijn. “Als je fijnstofmetingen in kantoren doet, zul je schrikken van de uitstoot van chemische lijmstoffen die in het meubilair en de wanden verwerkt zijn,” zegt Marcel. “Materiaal dat met mycelium gemaakt is, stoot geen schadelijke stoffen uit. Het is bovendien beter afbreekbaar.”
Ook biologisch afbreekbare tiny houses en festivaldecors zijn een mogelijkheid. Voor kleine objecten, zoals urnen en vazen, zijn er al op korte termijn goede ontwerpmogelijkheden.
Innovatieve wanden en panelen
Welke myceliumproducten zullen het snelst hun weg naar de markt vinden, denkt Jessy? “Het modulaire systeem, met bouwblokken is erg interessant. Wanneer je het nog levende materiaal kunt stapelen en laten vergroeien, kun je op een innovatieve manier een wand of paneel laten ontstaan. Ook biologisch afbreekbare tiny houses en festivaldecors zijn een mogelijkheid. Voor kleine objecten, zoals urnen en vazen, zijn er al op korte termijn goede ontwerpmogelijkheden. Wanneer het gaat om grote isolatieplaten of andere bouwmaterialen, is er aanvullend onderzoek nodig naar het productieproces.”
Wereldwijd anders gaan produceren
De samenwerking met Saxion is Marcel goed bevallen en heeft al een vervolg gekregen, vertelt hij: “Er is nu een Smart Solutions-projectgroep van negen studenten aan de slag met vervolgonderzoek. Ze kijken vanuit hun eigen opleidingen op het gebied van product design, mode- en textieltechnologie, chemie en biologisch medisch laboratorium-onderwijs naar de vervolgstappen die we met mycelium en productontwerp kunnen zetten. Ik vind het belangrijk dat zij met hun frisse blik naar dit soort circulaire oplossingen kijken. We moeten met elkaar wereldwijd anders gaan produceren. Deze generatie studenten speelt een belangrijke rol in de transitie naar een duurzame wereld. Jessy heeft ons geïnspireerd én een goede basis gelegd voor het onderzoek waarop we weer verder kunnen bouwen.”
