#lessprisonmoreprobation. Die hashtag stond onlangs centraal bij het INLU 2022-congres in Indonesië. Het Aziatische land wil minder mensen in de gevangenissen. Ook namens Saxion reisde een delegatie af naar Indonesië. Het lectoraat Modelleren van Maatschappelijke Impact van de hogeschool doet al jaren onderzoek naar de maatschappelijke waarde van reclasseringswerk in Nederland.
Het beeld in Indonesië is dat er in Nederland amper mensen in de gevangenis zitten. “Dat hebben ze ooit een keer in een documentaire gezien”, zegt onderzoeker Anouk Visser van het lectoraat Modelleren van Maatschappelijke Impact van Saxion. “Daarin komt naar voren dat oude gevangenissen zijn omgebouwd tot hotels en dat we een aantal gevangenisplekken verhuren aan andere landen. Maar ook in Nederland zitten nog altijd duizenden mensen in de gevangenis. Bij ons is echter wel de verhouding dat voor iedere persoon in de gevangenis, er twee onder toezicht staan bij de reclassering. We zijn meer gericht op het toezicht houden op mensen. Proberen ze te helpen, om te voorkomen dat ze nog een keer de fout in gaan.”
Juist dat is wat Indonesië aanspreekt. In het voorjaar zijn vertegenwoordigers van de Indonesische veiligheidsketen op werkbezoek geweest in Nederland. Daar spraken ze met mensen van het Openbaar Ministerie, Rechtbank, Dienst Justitiële Inrichtingen, Reclassering Nederland en Politie. Ook Saxion was bij die gesprekken aanwezig om de maatschappelijke waarde van reclasseren toe te lichten. “We doen daar sinds 2017 onderzoek naar”, licht Visser toe.
“In het sociale veld wordt heel erg gekeken naar effectiviteit en wat voor wie het beste werkt. Lange tijd vonden we het lastig om daar bedragen aan te koppelen. In ons onderzoek hebben we daarom een maatschappelijke kosten-batenanalyse uitgevoerd. Inmiddels hebben we de eerste resultaten daarvan. Zonder alle details uit te leggen komt het erop neer dat onze analyse tot nu toe laat zien dat iedere euro die wordt geïnvesteerd in reclasseringswerk de maatschappij twee euro oplevert. Een heel mooi resultaat, waardoor we nu met harde cijfers kunnen aantonen wat de meerwaarde van reclasseren is. Voor dat verhaal is veel belangstelling. Niet alleen vanuit Indonesië, maar ook vanuit andere landen.”
Inkijkje
Het verhaal van de Saxion-onderzoekers van het lectoraat Modelleren van Maatschappelijke Impact sloeg aan tijdens de ontmoeting met de Indonesische delegatie tijdens het voorjaar. Daarom werden Visser en collega-onderzoekers en trainers van Saxion gevraagd om hun verhaal eind september ook in Indonesië te delen tijdens de INLU 2022, de Indonesia-Netherlands Legal Update. Met vertegenwoordigers van onder meer de reclassering, Openbaar Ministerie en Hoge Raad werd de reis naar Jakarta gemaakt.
Het werd een leerzaam bezoek. “Ik voel me bevoorrecht en dankbaar dat ik mee mocht”, zegt Visser. “Je krijgt toch een inkijkje in hoe zij daar werken. In Nederland hebben we een lange traditie van reclasseren, Indonesië is daar de laatste paar decennia pas mee bezig. Ze hebben een relatief jonge bevolking. Waar wij een piek hebben in de top, is hun bevolkingsopbouw meer peervormig. Juist in de jongere leeftijdsgroepen vertonen mensen vaker risicogedrag en komen ze vaker in aanraking met justitie. In Indonesië werken ze met minimumstraffen, waardoor mensen snel in de gevangenis belanden. Dat kost veel geld, want die mensen krijgen te eten, worden verzorgd. In Nederland werken we daarentegen met maximumstraffen, waardoor de reclasseringswerkers veel eerder in beeld komen.”
In Nederland belanden mensen minder snel in de cel, maar wordt eerder gekozen voor een boete of werkstraf. Dat scheelt flink in de kosten. “Als de reclassering haar cliënten goed helpt krijg je ze bovendien niet een tweede keer als kostganger. In plaats daarvan kunnen cliënten een bijdrage leveren aan de maatschappij. Een gevangenisstraf kan ook veel schade aanrichten. Als je langere tijd vastzit wordt het lastig om je woning te betalen, raak je misschien je baan kwijt en verlies je een deel van je sociale netwerk. Opsluiten kost onder aan de streep dus veel meer. Die manier van denken hebben we geprobeerd over te brengen.”
Eagerness
Volgens Visser is het gelukt om die boodschap uit te dragen. “Ik zag bij de Indonesische onderzoekers in elk geval veel eagerness. Op de woensdagochtend van de INLU hebben we een presentatie gegeven over de waarde van reclasseren. Daarna hebben we een gesprek van 2,5 uur gehad tussen Nederlandse en Indonesische professionals. Daarin hebben we ons onderzoek nog verder onder het licht gebracht. Het is een voordeel dat we met een hele delegatie vanuit de veiligheidsketen aanwezig waren. Zo konden we een compleet verhaal brengen, maar ook de meerwaarde van de samenwerking tussen de verschillende partijen onder de aandacht brengen. Het Openbaar Ministerie, de reclassering: we zitten allemaal naast elkaar. Gezamenlijk kijken we wat er nodig is voor de mensen. Dat is iets wat Indonesië ook wil.”
Andersom zag Visser ook leerpunten van de Indonesische aanpak. Bijvoorbeeld hoe zij met cliënten omgaan. “Het is allemaal iets softer. De mensen daar zijn heel gastvrij. Niet alleen naar ons, maar ook naar elkaar. Wij zijn veel directer, komen in sommige gevallen direct met lijstjes voor cliënten met daarop de doelen die we willen stellen. Zij kijken juist waar ze verbinding kunnen leggen met een cliënt. Zijn meer aan het reflecteren. Dat vond ik mooi, want dat kan heel erg bepalend zijn of iemand mee wil werken.”
Waardevol
De uitwisseling van ideeën maakte het werkbezoek aan Indonesië waardevol voor beide partijen. “Uiteindelijk is dat ook de bedoeling”, zegt Visser. “Dat je van elkaar leert. We gaan daar niet alleen heen om iets te brengen. Je wilt daar ook iets opsteken. Gelukkig was die ruimte er, om op alle vlakken kennis met elkaar uit te wisselen.”
