Wat is de rol van leidinggeven bij onderwijsinnovaties? Op basis van de literatuur mogen we aannemen dat de rol van de schoolleider hierin cruciaal is. Om meer inzicht te krijgen in de rol van leiderschap bij innovaties rondom wetenschap en technologie en/of onderzoekend en ontwerpend leren werd daarom een verkennend onderzoek uitgevoerd. Op drie 'good practice' scholen die professionaliseringsactiviteiten van TechYourFuture hebben gevolgd op het gebied van onderzoekend en ontwerpend leren werden door middel van interviews met zowel de schoolleiders als leerkrachten een aantal werkzame principes in kaart gebracht.
Het onderzoek
Bij leiderschap gaat het om de vraag: welke praktijken van onderwijskundig leiderschap leiden tot betere leerresultaten in wetenschap en technologie en/of onderzoekend en ontwerpend leren? Leithwood et al. (2004 en 2006) hebben op basis van onderzoek vier groepen leiderschapspraktijken beschreven die samen de kern van succesvol onderwijskundig leiderschap vormen, namelijk:
- Het ontwikkelen van visie en aangeven van richting
- Het begrijpen en ontwikkelen van leraren.
- Het ontwikkelen en (her)inrichten van de organisatie.
- Leidinggeven aan het onderwijsprogramma.
De centrale onderzoeksvraag: op welke wijze krijgen de leiderschapspraktijken, in de ogen van zowel de schoolleider als de leerkrachten, vorm in de context van onderzoekend en ontwerpend leren in het basisonderwijs?
Om deze vraag te beantwoorden werden in het voorjaar van 2017 interviews afgenomen bij de schoolleiders en leerkrachten van de basisscholen Glanerbrug Zuid, de Alfonsusschool in Enschede en daltonschool de Rank in Hengelo. Deze scholen volgden een intensief professionaliseringstraject van TechYourFuture, gericht op talentontwikkeling en onderzoekend en ontwerpend leren. (Onderzoek: Bètadenken in het Onderwijs van Tim Post).
Op basis van de interviews zijn drie portretten samengesteld die een beeld geven van hoe een concrete invoering van onderzoekend en ontwerpend leren eruit kan zien. De portretten vormen daarmee een inspiratiebron voor schoolleiders en leerkrachten die ook onderwijsinnovaties zoals onderzoekend en ontwerpend leren in hun scholen willen implementeren.
Uit de verzamelde data hebben de onderzoekers vervolgens de werkzame principes gedestilleerd voor elk van de vier bovengenoemde leiderschapspraktijken. In een tweede analyse werden ook meer generieke werkzame principers gevonden voor het verbeteren en verduurzamen van onderzoekend en ontwerpend leren. Deze zijn:
- Ontwikkelen van een concrete en gedeelde visie op onderzoekend en ontwerpend leren.
- Ruimte om te experimenteren en fouten te maken.
- Gerichtheid op effectieve samenwerking in nieuwe werkstructuren.
- Aandacht voor gespreid leiderschap.
- Leren door observatie en feedback.
Opbrengsten
De drie portretten en een uitgebreide beschrijving van de werkzame principes zijn te lezen in het eindrapport. Het rapport kunt u hier downloaden.