“Wij hebben de meest luchtdichte woning gebouwd. Waar blijft die slagroomtaart?” Lachend omschrijft Mathias Doldersum, student aan de opleiding Bouwtechnische Bedrijfskunde, hoe de medewerkers van zijn afstudeerbedrijf SelektHuis geïnspireerd werden door zijn onderzoek naar de luchtdichtheid van vrijstaande woningen. Mathias presenteert zijn resultaten deze maand.
“Mijn afstudeeropdracht kwam voort uit de contacten die het lectoraat Duurzame Leefomgeving met het werkveld heeft. Onder andere met SelektHuis, een bouwbedrijf dat vanuit zes vestigingen in Nederland vormgeeft aan vrijstaande woningbouwprojecten,” vertelt Mathias.
Net als andere bouwbedrijven, krijgt SelektHuis te maken met veranderende wetgeving op het gebied van energieneutraal bouwen. Vanaf 1 januari 2020 is de BENG van kracht: de wetgeving Bijna Energieneutrale gebouwen. Die stelt nieuwe eisen aan de omgevingsvergunning bij bouwprojecten.
Je kunt luchtdichtheid zien als het voorkomen van tocht en energieverlies. Ventilatie is juist wenselijk.
Mathias legt uit: “Het onderzoek had twee invalshoeken. Aan de ene kant heb ik gekeken naar wat de BENG-prestaties van vrijstaande woningen zijn. Daarbij onderzocht ik hoe we deze prestaties kunnen beïnvloeden door verschillende variabelen binnen de BENG-berekening toe te passen. Luchtdichtheid is er één van. Ook heb ik gekeken hoe SelektHuis de luchtdichtheid van de woningen kon verbeteren om te voldoen aan de nieuwe wetgeving.
Er is een verschil tussen luchtdichtheid en ventilatie. Je kunt luchtdichtheid zien als het voorkomen van tocht en energieverlies. Ventilatie is juist wenselijk. Met een mechanisch ventilatiesysteem of door een raam open te zetten regelen we daarbij zelf hoeveel lucht we naar binnen of naar buiten laten gaan. Voor mijn onderzoek heb ik vooral gekeken naar de ongewenste luchtstromen die veroorzaakt worden door gaten, kieren of naden in de schil van het gebouw, bijvoorbeeld rond de ramen. Als je deze luchtlekken kunt voorkomen, verbeter je het wooncomfort. Je hebt niet alleen minder tocht, maar ook de stookkosten gaan omlaag. Ik heb de luchtdichtheid van zo’n twintig woningen gemeten en gekeken hoe je de prestaties kunt verbeteren.”
Hoe heb je dat meten in de woningen aangepakt?
Mathias: “Ik ging regelmatig op pad met een auto vol apparatuur en moest het hele land door: van Noord-Holland tot Limburg. Ik had een deurframe bij me waarin een grote ventilator hing. Die ventilator zuigt lucht uit woningen of blaast ze er juist mee vol. Door de ongewenste luchtlekken trekt de lucht vervolgens naar binnen of blaast het naar buiten. Met een rookmachine of warmtebeeldcamera kon ik deze luchtstromen zien en conclusies trekken over de oorzaak van de luchtlekken.”
Welke conclusies waren dat?
“Ik zag dat kleine verschillen in werkwijzen tussen de vestigingen van het bouwbedrijf ook verschillen in luchtdichtheid veroorzaakten. Een belangrijke conclusie is dat de vloer van de meterkast, waardoor allerlei buizen en leidingen vanuit de kruipruimte het huis in komen, een veel voorkomend luchtlek is. Net als de dakdoorvoer van leidingen. Buizen die in het zicht hangen, worden meestal op een goed geïsoleerde manier naar binnen of buiten geleid. Een manchet met rubber zorgt ervoor dat het gat rond de buis goed dicht zit. Dat gebeurt minder snel met leidingen en buizen die onzichtbaar in een meterkast of achter de knieschotten op zolder zitten. Zo’n situatie tref je in veel huizen aan. Met metingen kon ik aantonen hoeveel effect extra isolatiemaatregelen hebben. Een egaline- of cement-dekvloer in een meterkast kan een positief verschil maken. Je kunt veel aan luchtdichtheid winnen, met relatief weinig moeite. Ik heb tussentijds gerapporteerd en instructies geschreven waar het bouwpersoneel direct, concreet mee aan de slag kon.”
We zien dat de overheid worstelt met de eisen die ze moet opleggen rondom de energieprestatie van woningen.
Begeleiding
Bram Entrop, docent/onderzoeker, begeleidde Mathias vanuit het lectoraat Duurzame Leefomgeving: “We zien dat de overheid worstelt met de eisen die ze moet opleggen rondom de energieprestatie van woningen. Aan de ene kant wil men strikte regels om het kaf van het koren te scheiden. De overheid wil toe naar betere bouwers die betere woningen realiseren. Aan de andere kant wil men ook aansluiting met de huidige bouwpraktijk houden. De realiteit is weerbarstiger, de sector heeft ook jaren van crisis achter de rug. Men zoekt de balans.”
Welke rol kan Saxion daar in spelen?
“Er is continu praktisch onderzoek nodig voor deze aannemende partijen. Niet alle bedrijven hebben daar immers zelf de onderzoekscapaciteit voor in huis. Een lectoraat als het onze kan hen daar bij helpen. Het afstudeeronderzoek van Mathias geeft een bedrijf inzicht in hoe het zich kan voorbereiden op dit specifieke onderdeel, met de wetgeving van 2020 in zicht. Namelijk door investeringen te doen om de luchtdichtheid van woningen te verbeteren. Het is mooi te zien dat luchtdichtheid de laatste jaren enorm in de belangstelling staat. Niet alleen in de woningbouw, denk ook aan vries- en koelhuizen, bijvoorbeeld de distributiecentra van supermarkten. Elke liter lucht die per seconde verdwijnt, zorgt voor flinke energiekosten.”
Voor Mathias ligt de weg straks open naar advies- en ingenieursbureaus die de sector de komende jaren verder zullen bedienen. Met zijn diploma op zak mag hij mogelijk vervolg geven aan zijn afstudeeronderzoek binnen SelektHuis.
Mathias Doldersum schreef de afstudeerscriptie ‘Developing a roadmap to airtightness: een onderzoek naar de verbetering van de luchtdichtheid van vrijstaande woningen ter voorbereiding op de NTA8800 en de BENG-indicatoren.’
