Timo bij de les: ‘Deze simulatielessen zijn precies waarin we met het beroepsonderwijs het verschil maken’
Regelmatig gaat Timo Kos van ons College van Bestuur in gesprek met studenten en docenten, bijvoorbeeld tijdens een werkbezoek of een bezoek aan één van de vele lessen die dagelijks bij Saxion gegeven worden. Als portefeuillehouder onderwijs schuift hij vooral graag aan bij een theorie- of praktijkles om zelf te ervaren hoe het Saxion-onderwijs eruit ziet. We volgen hem in de nieuwe serie ‘Timo bij de les’. Vandaag is Timo bij de les Simulatieonderwijs aan eerstejaars studenten hbo-v, waarmee hij een kijkje neemt bij ons verpleegkundig praktijkonderwijs.
We zijn in Deventer vanochtend. Wie op de begane grond van het Saxion-gebouw vanuit de lift de hoek om loopt, richting het restaurant, werpt misschien wel onwillekeurig een blik door het grote glazen raam van het simulatielokaal van de opleiding hbo-verpleegkunde. Niet de tafels en de stoelen, maar juist het ziekenhuisbed met de levensgrote kunststof pop trekken de aandacht van bijna iedere voorbijganger. Ook bestuurslid Timo Kos blikt er regelmatig geïntrigeerd naar binnen, vertelt hij, nadat hij vanochtend zelf met een paar krukken het lokaal is “binnen gehinkt”. Een bijzonder toeval. Gelukkig betreft het geen ernstige, maar wel een lastige breuk in zijn voet, die in het gips zit en waarvan het herstel een paar maanden geduld vraagt. Maar hij is er, en heeft zich erop verheugd vandaag aanwezig te zijn bij de praktijkles die docenten Femke Dijkstra en Arjan Christenhusz aan vijftien eerstejaars studenten hbo-v geven.
Een les waarin alles samenkomt
Ook de studenten druppelen binnen op deze maandagochtend. Ze zijn in september gestart met de opleiding hbo-verpleegkunde, ingestroomd vanuit de havo, het vwo of het mbo. Een enkeling heeft vanuit een andere opleiding al zorgervaring. Maar voor de meesten is de praktijkles van vanochtend nieuw. “Spannend, met die pop straks,” klinkt het in hun gesprekjes. Ook Timo is benieuwd. Hij stelt zich kort voor aan de groep (“Ik ben niet de acteur vandaag, die krukken zijn toeval”) en neemt dan plaats tussen de studenten. Eerst is het tijd voor een inleiding. Want waar gaat deze les over? Dat leggen docenten Femke en Arjan uit. “Het is een actieve les. We proberen jullie zoveel mogelijk te laten doen, aan het bed bij de zorgvrager,” aldus Arjan. In deze simulatieles komen alle vakken samen waarmee de studenten vanaf hun start in september aan de slag zijn gegaan, vervolgt hij zijn uitleg: “Je hebt geleerd hoe je moet communiceren, hier mag je dat oefenen. En als je de theorie leert over een bloeddrukmeter, dan mag je hier tijdens de casus proberen hoe dat werkt. Het is allemaal theorie waar je in deze praktijklessen mee aan de slag gaat.”
Het is een actieve les. We proberen jullie zoveel mogelijk te laten doen, aan het bed bij de zorgvrager.
Ademhaling, bloeddruk, temperatuur
Docent Femke Dijkstra, zelf ooit werkzaam als Arts Spoedeisende Hulp, loopt intussen rond en deelt zakkaartjes uit. Ze bevatten een compacte maar complete uitleg van de ABCDE-methodiek, waarmee de studenten aan de slag gaan. De afkorting slaat op de verschillende stappen die ze in een acute, gefingeerde zorgsituatie gaan oefenen: Airway, Breathing, Circulation, Disability en Exposure & Environment. Kort (en zeker niet volledig) samengevat: Is het hier veilig, wat kun je horen, zien en voelen aan de ademhaling van de patiënt? Is hij bij bewustzijn? Na die eerste controles richten de vervolgstappen zich op aspecten als mogelijke verwondingen aan de hals, bloeddruk en bloedverlies, de pupilgrootte de mate van bewustzijn en het bloedsuikergehalte van de patiënt. Ook temperatuurmeting en pijnscore zijn onderdelen van de ABCDE-methodiek.
Beslissing onderbouwen
Dan is het tijd om naar de echte simulatieruimte te gaan. Terwijl we een lokaal opschuiven, vertelt Timo dat de ABCDE-methodiek hem doet denken aan het bijbaantje dat hij in zijn studententijd op Schiphol had. “Ik was high risk flight agent: een beveiliger die mensen ook volgens zo’n vaste set vragen kort interviewde, voordat ze op een vlucht naar een bepaalde risicobestemming mochten stappen. Dat was met het oog op incidenten. Hier gaat het om een medische lijst. Destijds had het alles te maken met veiligheid. Maar in beide gevallen moet je volgens een vast stramien in korte tijd een inschatting maken van een bepaalde situatie. Je informatie is nooit helemaal compleet, toch moet je een beslissing nemen die goed te onderbouwen is.” Het is vergelijkbaar met wat de verpleegkundestudenten vandaag mogen oefenen, beamen docenten Femke en Arjan.
Docent Femke Dijkstra bedient de simulatiepop met een afstandsbediening. Haar eerstejaars studenten hbo-v kijken toe.
Afstandsbediening
Inmiddels staan we in het ziekenhuislokaal, rond het bed waarin een simulatiepop onder de dekens ligt. Femke staat achter in de ruimte. Met haar afstandsbediening kan ze de pop laten hoesten, de ogen laten openen en sluiten. Ook kan de hartslag worden aangepast. Arjan: “Hoe kun je goed de pols van de patiënt controleren? Op welke plekken kun je nog méér de hartslag voelen? Bij de halsslagader. Weet iemand hoe die heet? De arteria carotis.” En zo doen de studenten een stap naar voren en raken ze voor het eerst de simulatiepop aan. Hoe pak je de pols vast? Hoe houd je je handen? “Zelfs tussen de grote teen en teen daarnaast kun je, op de rug van de voet, ook de hartslag detecteren,” zegt Arjan.
Docent Arjan Christenhusz laat de eerstejaars studenten hbo-v zien hoe je de hartslag bij de simulatiepop voelt.
Mevrouw Pietersen
Als Arjan met de ene helft van de groep de ABCDE-zakkaart erbij pakt, neemt Femke de overige studenten mee naar een tweede simulatiekamer. Eentje die we niet vanaf de gang kunnen zien. Ineens staan we in de huiskamer van een oudere dame. De koffiekopjes staan op de eettafel, naast een vaas met bloemen. Er staat een vissenkom op het dressoir. De dame, opnieuw verbeeld door een simulatiepop, ligt in bed. We zijn beland in een thuis- of verpleeghuissituatie. Dit is de plek waar Femke met haar groep studenten de zakkaart erbij pakt en de setting met hen doorneemt: “Want wat doe je als je bij deze fictieve mevrouw Pietersen thuis arriveert om haar benen te zwachtelen?” vraagt Femke de studenten. “Je bent verrast haar in bed aan te treffen. Waar let je als eerste op?” De studenten pakken hun zakkaart er opnieuw bij om de verschillende stappen door te lopen. Kan het hier naar gas ruiken? Hoe ligt iemand erbij? Is er sprake van kortademigheid? En: verrassend misschien….is er bijvoorbeeld een hond aanwezig? Femke: “Dat kán een onveilige situatie opleveren. Stel dat je iemand van de grond moet helpen of om moet draaien, of zelfs reanimeren. Dan kan een hond daar angstig of agressief op reageren. Probeer er dan voor te zorgen dat het huisdier naar een andere ruimte gaat.”
En zo lopen de studenten in de ziekenhuiskamer én woonkamer stap voor stap de ABCDE-methodiek met Arjan en Femke door. Timo kijkt aandachtig mee. Het wordt tijd om de verpleegkundigen-in-opleiding nu alle ruimte te geven hun handelingen straks écht te oefenen. Rustig en zonder een extra paar ogen. Dus volgt er een kort afscheid en een bedankje richting de docenten en studenten.
Deze simulatielessen zijn precies waarin we met beroepsonderwijs het verschil maken. Nu heb je de tijd om al die vragen te stellen en te leren. Straks sta je aan het échte bed en dan gaat het wel ergens over.
Wisselwerking
Buiten het lokaal praten we nog even met Timo na, over deze bijzondere praktijkles. Hoe heeft hij dit uur ervaren? “Ik vond het heel leuk. Het is hun eerste simulatieles, in hun eerste jaar, waarbij ze ook echt mogen oefenen na bijna drie maanden theorie. Het was ook waardevol om vooraf nog even met Arjan en Femke te spreken over hun voorbereidingen. Wat heb je daar voor nodig om dat op een goede manier te doen? Je bent zowel docent, als acteur, als facilitator en doet ook nog de technische bediening van de simulatiepop. Je ziet dat ze beiden zoveel ervaring uit hun eigen beroepspraktijk meenemen, dat ze de studenten echt allerlei situaties aan kunnen bieden.”
Het valt Timo op dat Femke en Arjan de ABCDE-methodiek zelf ook leken toe te passen op de studenten in hun klas, zo merkt hij op: “Femke zag aan de ogen en lichaamstaal dat een aantal studenten qua aandacht na een klein half uur, tijdens de instructie rond het bed, af begonnen te haken. Ze intervenieerde direct: ‘Arjan, aan de slag, de studenten zakken in'. Ik vond dat Arjan dit slim oppakte, door de studenten te vragen wie er een zwaar weekend had gehad. Het was immers hun eerste les op maandagochtend. Dat waren er meer dan een handvol. Daarmee laat je als docent dus direct zien hoe je observatie en communicatie in de praktijk toepast. Je leeft vóór wat je wilt overbrengen. Echt mooi om die wisselwerking tussen Femke, Arjan en de studenten te zien.”
Bevlogen
“Ik zie ook hoe bevlogen ze voor de klas staan,” concludeert Timo. “Femke vertelde me dat dit ook het allerleukste type onderwijs is om te geven, door samen rond het bed te staan. Arjan had het in de les over de breedte van het werkveld waarin studenten straks terecht kunnen komen: de noodpost van de huisarts, het verpleeghuis, of een zorginstelling voor mensen met een verstandelijke hulpvraag. Het is zó breed. Hier leren studenten de basis, die ze op zoveel plekken gaan toepassen, in combinatie met de specifieke kennis die ze overal nog gaan opdoen. Deze simulatielessen zijn precies waarin we met het beroepsonderwijs het verschil maken. Nu heb je de tijd om al die vragen te stellen en te leren. Straks sta je aan het échte bed en dán gaat het wel ergens over.”
Fotografie: Thomas Busschers