HavoToekomst.jpg
Onderwijs

Twee jaar Havo van de Toekomst: ‘De olievlekwerking vindt plaats’

Tom Wassink
Tom Wassink Leestijd Minuten

“Dit soort voorbeelden moeten we verder aan het land vertellen”, sprak onderwijsminister Ingrid van Engelshoven in maart vorig jaar over het programma Havo van de Toekomst. Twee jaar na de start van het project, dat als doel heeft om het havo-onderwijs te vernieuwen, maken Marjan Weekhout van het Twents Carmel College en programmamanager Arjan van Basten voorzichtig de balans op. “Docenten moeten echt gaan ondervinden hoe je een ander soort onderwijs aanbiedt.”

Het was nogal een onthulling die de onderwijsinspectie enkele jaren terug deed: bijna tweederde van de havo-leerlingen haalt niet binnen de reguliere vijf jaar het diploma. Dat er íets moest gebeuren, was dus wel duidelijk. “Op de havo zitten heel veel verschillende soorten kinderen en dat maakt dat kinderen snel op- en afstromen of er langer over doen”, vertelt Marjan Weekhout, rector van het Twents Carmel College. “Er zijn al best wat pogingen gedaan om dit te verbeteren en vaak lag de focus daarbij op de leerlingen zelf: ze moeten braver zijn, harder werken of gemotiveerder worden. Maar dat zeiden we eigenlijk al jarenlang en elke keer zonder resultaat. Op een gegeven moment dachten we: misschien moeten we eens iets anders proberen.”

Want ook op het hbo worden de problemen gevoeld. Meer dan 20% van de havisten valt daar uiteindelijk uit, vaak omdat de overstap vanaf de middelbare school te groot is. “Het succes op het hbo begint dan ook niet bij Saxion, maar bij het funderend onderwijs”, legt programmamanager Arjan van Basten van Saxion uit. “Je moet dus heel erg ketendenken. De oplossing ligt niet bij Saxion of het voortgezet onderwijs alleen. We moeten dit samen doen. En dat is de reden dat we twee jaar geleden de samenwerking zijn gestart.”

Verandering in denken en doen

In het programma Havo van de Toekomst werkt Saxion samen met middelbare scholen uit de regio’s Twente, Salland, de Achterhoek en de Stedendriehoek de komende jaren aan vernieuwing van het havo-onderwijs. Tachtig docenten uit het voortgezet onderwijs, twaalf coaches van Saxion en twaalf leidinggevenden vormen zogeheten leerteams, waarin de ontwikkeling van de docent centraal staat en die onderwijs moeten ontwikkelen dat onder meer gericht is op het leren leren, met persoonlijke leerroutes werkt en het toekomstperspectief van de leerling als startpunt neemt.

Op elke school gebeurt wat anders. Je probeert een netwerk te vormen waarin leren ván en leren mét elkaar centraal staat en docenten elkaar inspireren.

Arjan van Basten.jpg
Programmamanager Arjan van Basten over Havo van de Toekomst

“We hebben heel bewust de keuze gemaakt om ons te richten op de docenten”, vertelt Arjan. “We willen hen uitnodigen goed na te denken over wat leerlingen nodig hebben en dat is best een zoektocht. Het vraagt een verandering in denken en doen, en dat proberen we bijvoorbeeld te bereiken door middel van inspiratiesessies en bovenschoolse ontmoetingen. Op elke school gebeurt wat anders. Je probeert een netwerk te vormen waarin leren ván en leren mét elkaar centraal staat en docenten elkaar inspireren.” Marjan: “Wij hebben alleen het probleem geadresseerd, maar we gaan deze niet voor ze oplossen. Het is aan hen om te definiëren met welke vragen ze zitten, na te denken over in welke richting ze de oplossing kunnen zoeken en daarmee aan de slag te gaan.”

Olievlekwerking

Twee jaar is het project inmiddels onderweg en daarom vond vorige week een online congres plaats om inzichten en ervaringen met elkaar te delen. En dat was een nuttige sessie. “Alleen al het feit dat docenten zelf tien workshops hadden opgezet, vond ik groots. Ze vertelden niet alleen de succesverhalen, maar ook wat tegenzat”, aldus Marjan. Arjan: “Het was echt een congres voor docenten door docenten. Een oogstmiddag.”

Tijdens het oogsten kwam onder meer een experiment met de vakhavo ter sprake, waarbij het gewone havo-programma wordt verrijkt met een dag per week technische praktijk. Marjan: “Hier deden eerst slechts een paar leerlingen aan mee, maar later werd het echt een stevige groep. Je ziet dat als je leerlingen de ruimte geeft om vanuit de praktijk te leren, ze heel gemotiveerd raken. Dat zelfs leerlingen met achterstanden vroegen: als ik die achterstanden wegwerk, mag ik dan meedoen met de vakhavo? En dat is natuurlijk wat je graag wil.”

Toch ziet ze ook dat er nog een lange weg te gaan is. “Als iets al decennialang niet goed functioneert, is dat niet in een of twee jaar gefixt. Als je de havo zodanig wil repareren tot hetzelfde level als het vmbo en het vwo, gaat dat wel een paar jaar duren. Docenten moeten echt gaan ondervinden hoe je een ander soort onderwijs aanbiedt. Daar is uithoudingsvermogen voor nodig en dat hebben ze, want ondanks corona zijn ze hier gewoon mee doorgegaan. De motivatie was blijkbaar in zulke mate aanwezig, dat ze zeiden: we laten dit niet los. Bovendien komen er steeds meer groepen bij, dus de olievlekwerking vindt wel plaats.”

Kwalitatieve onderbouwing

Voor de komende jaren hebben Marjan en Arjan in ieder geval één grote wens: onderzoek doen. “We willen achterhalen in hoeverre de interventies die we doen effectief zijn en zo bepalen wat we eventueel moeten bijstellen, want we willen niet zomaar wat doen”, vertelt Arjan. “Al doen we natuurlijk nooit zomaar wat, maar het is ook niet zo dat we alles uit een boekje kunnen halen. Daarnaast willen we ook kunnen onderbouwen dat onze aanpak resultaat oplevert door puur te kijken naar de ontwikkeling de uitvalcijfers. Oftewel, we zoeken kwalitatieve onderbouwing voor onze businesscase, zodat we kunnen zeggen: dit is de investering die we doen en dit zijn de resultaten die het oplevert.”

Als je die plezierbeleving hebt gehad op je middelbare school, ben je op latere leeftijd ook gemotiveerder om je te blijven ontwikkelen

Marjan.jpg
Marjan Weekhout, rector van het Twents Carmel College

“En dat helpt ook voor de adaptatie in de rest van het land”, vult Marjan aan. “Wij praten nu over onze eigen regio, maar het is natuurlijk een landelijk probleem. Op het moment dat wij onze aanpak goed onderbouwen, is het voor andere regiobesturen makkelijker om te zeggen: hier gaan wij ook mee aan de slag.”

Drijfveer voor de economie

Marjan hoopt dat het programma Havo van de Toekomst zijn vruchten afwerkt. “Nu zie je dat veel leerlingen zich min of meer door de havo worstelen en dat de dingen die ze echt leuk vinden buiten school liggen. Ik zou het ze zo gunnen dat ze ook op school geïnspireerd en gemotiveerd worden en lol beleven omdat ze in ontwikkeling zijn. Als je die plezierbeleving hebt gehad op je middelbare school, ben je op latere leeftijd ook gemotiveerder om je te blijven ontwikkelen.”

Arjan: “En we hebben het wel over leerlingen met heel veel potentie, die later een enorm belangrijke drijfveer kunnen zijn voor onze economie, juist vanuit die toepassingsgerichtheid die ze hebben. Ik denk dat we veel van die potentie laten liggen op dit moment.”

Glimmen van trots

Het doel van Havo van de Toekomst is dus duidelijk. “Wanneer onze docententeams in staat zijn gebleken om het studieplezier en zo ook het studiesucces van de havo-leerlingen te vergroten, in zowel het voortgezet onderwijs als later in het hbo, dan is het project geslaagd”, stelt Marjan. “Als we op een gegeven moment dezelfde succesratio hebben als het vmbo en het vwo kun je stellen dat het onderwijs en de begeleiding zodanig zijn omgevormd, dat ook een gemengde populatie als de havo-leerlingen zich goed uit de voeten kan maken in het Nederlandse onderwijs.”

“En stiekem hoop ik zelfs dat we het nog veel beter gaan doen dan het vmbo en het vwo”, lacht Arjan. “Dat zij daar denken: verrek, we lopen achter de feiten aan, dat moeten wij ook eens proberen.” Marjan: “Dan zouden we echt glimmen van trots.”

Tom Wassink

Tom Wassink

Met een journalistieke én een marketingachtergrond is Tom Wassink als online redacteur bij de Dienst Marketing en Communicatie altijd op zoek naar een verhaal. In zijn vrije tijd houdt hij zich, zowel binnen als buiten de lijnen, vooral bezig met sport en dan in het bijzonder met voetbal.

Gerelateerde artikelen

Janco Bonnink Kim Venema en Henny Oude Maatman bij de ondertekening in Brussel Corporate

Toetreding Saxion tot netwerk Europese top-universiteiten moet regio grote kansen bieden

14 juni 2022
Stadscampus Enschede - opleiding Bedrijfskunde Saxion - hbo | Word bedrijfskundige Corporate

Saxion Jaaroverzicht 2021

23 december 2021
Jaap Knotter hurkt bij ringspinmachine Onderzoek

Unieke samenwerking bezorgt Coldcase-project nominatie voor Computable Award