Dick Sweitser over 25 jaar Saxion: ‘Ik noem Saxion graag de Kansenhogeschool’

Rijkshogeschool IJselland. Zo heette Saxion in 1992 nog, toen Dick Sweitser er solliciteerde als docent Arbeidsrecht: een opleiding die destijds nog gevestigd was in één van de vele gebouwen van de hogeschool in Deventer. De Polstraat, in dit geval. “Het was een mooie tijd. Ik kreeg de kans om studenten mee te nemen in het mooie vakgebied van het arbeids- en sociaal recht. Soms deed ik ook wel dingen die eigenlijk net te spannend waren voor iemand die pas voor de klas stond. Bijvoorbeeld door les te geven aan professionals vanuit het UWV. Van wie ik dacht: die weten alles toch al veel beter dan ik? Maar ze waren echt geïnteresseerd. In de bijdrage aan het begrip van hun eigen vakgebied en de betekenis ervan voor de praktijk. Enkelen boden, andersom, zelfs aan om vanuit hun praktijkkennis in het voltijdonderwijs rollenspellen te komen verzorgen. Over hoe het écht gaat als je een WAO-uitkering moet verstrekken en hoe je dan aan ‘Denise’ moet uitleggen dat zij geen uitkering krijgt als ze liever voor haar kind zorgt. Toen al werd het me duidelijk dat je kansen kunt pakken om mét het werkveld onderwijs te maken. Dat je de kwaliteit van studenten, van professionals kunt gebruiken om samen te werken aan ‘leren’.”

IJselland als voorloper

Hij noemt Saxion dan ook de Kansenhogeschool. En kansen waren er de afgelopen jaren volop. Voor hem persoonlijk, maar vooral voor de studenten, het werkveld en de regio, zo zegt hij: “Dat past ook bij een Leven Lang Ontwikkelen. Het gaat uiteindelijk om de student, aan wie en mét wie wij een leertraject vormgeven. Maar als je daar zelf ook kansen in krijgt, stappen in kunt zetten, dan is dat mooi. Ik vind dat Saxion, en Rijkshogeschool IJselland als voorloper, het de afgelopen jaren allemaal mogelijk heeft gemaakt.” Het deeltijdonderwijs was al vroeg succesvol in Deventer, vertelt hij: “Daar heb ik zelf ook het meeste van geleerd. Mensen komen niet om alleen maar kennis te halen. Ze willen ook een manier aangereikt krijgen om te reflecteren. Op hun eigen ontwikkeling, in hun baan, hun bedrijf. Om te ontdekken wat ze nog meer kunnen leren.”

Van de Polstraat naar de Handelskade

Van de Polstraat verhuisde Dick met zijn collega’s van de Academie Mens en Arbeid eind jaren ’90 naar het centrale schoolgebouw aan de Handelskade. “Natuurlijk was dat wennen. We wisten niet eens precies welke andere opleidingen er allemaal waren, omdat we overal in de stad verspreid hadden gezeten. Maar ook hier ontstond natuurlijk een enorme kans, door samen als één hogeschool vanuit één gebouw te gaan opereren.” Dick werd lid van de Centrale Medezeggenschapsraad. Een verrijkende ervaring, vindt hij nog steeds: “Het leerde me om dingen te begrijpen die voor bestuurders van belang zijn. Te snappen waarom schaalvergroting soms belangrijk is. Maar ook waarom het goed is om je als één hogeschool te ontwikkelen. In de context van een stad als Deventer, in de context van een regionale arbeidsmarkt. Hoe je op een ander niveau betekenis kunt geven aan onderwijs, dan alleen via je eigen vakgebied. Door meer van ‘buiten naar binnen’ te denken krijg je zicht op de bijdrage die wij als onderwijs- en kennisinstelling aan de regio kunnen bieden.”

Nu of nooit

Een kansenhogeschool biedt ook de mogelijkheid om zelf stappen te zetten. “Blijkbaar dichtte men mij kwaliteiten toe die ik zelf nog niet zo gezien had. Ik vond het hartstikke leuk om les te geven. Omdat ik in de avonden ook deeltijdonderwijs gaf, kon ik op vrijdag andere dingen doen, in een eigen bedrijfje dat we samen als collega’s startten. Op enig moment kreeg ik de kans om directeur te worden bij de voorloper van de toenmalige Academie Bestuur en Recht. Ik had eigenlijk geen idee wat het inhield om directeur te zijn, vroeg of ik misschien nog een half jaar kon wachten met die stap, maar het antwoord was: ‘Nee, het is nu of nooit, als je wilt solliciteren.’ Toen dacht ik: laat ik het dan maar doen.” Dat was in 2002, betrekkelijk kort na de Vuurwerkramp in Enschede. Een gebeurtenis die ook het integrale denken over veiligheidsvraagstukken in een stroomversnelling bracht. “Samen met de Politieacademie, de Brandweeracademie en drie hogescholen in het land ontwierpen we een nieuw curriculum, gebaseerd op het profiel van de nieuwe veiligheidskundige. Alle expertises waren er al, maar hoe kun je nu in goede samenwerking met rampen en rellen omgaan? Hoe betrek je al die vakgebieden bij één zo’n profiel? Dat gaf me veel plezier. Ik dacht: oké, ik vind het dus heel erg leuk om met een heel team op zo’n manier betrokken te zijn bij het ontwerpen van nieuw onderwijs. Vanuit een maatschappelijke vraag. Een vraag uit de markt. Geweldig was dat.”

Van buiten naar binnen denken

Ondertussen veranderde de wereld. Dat bleek ook uit een afname van de interesse van het traditionele deeltijdonderwijs: “In de periode na 2010 zagen we dat de inschrijvingen voor deeltijd stevig afnamen. We vroegen ons af of we nog wel de juiste opleidingen hadden voor de ontwikkelvragen uit de markt. Blijkbaar was deeltijd in de vorm van ‘voltijdonderwijs op dubbele snelheid’ niet meer het antwoord op wat onze potentiële studenten of bedrijven nodig hadden. We moesten opnieuw gaan nadenken. Van buiten naar binnen.”

Van laf naar lef

Die nieuwe manier van denken werd gevoed door gesprekken met het regionale bedrijfsleven én een insteek die meer academie-overstijgend was. “We hebben die nieuwe aanpak vanuit de sector Economie uitgedacht en zijn met een voorstel naar het College van Bestuur gegaan. Het idee moest even landen, maar men zag kansen, in het kader van een Leven Lang Ontwikkelen. Het plan dat we uitwerkten, lag er vlak voor Kerst. Ik weet het nog goed. Ineke van Oldeniel zei als toenmalig lid van het College van Bestuur, dat het voorstel haar nog niet ver genoeg ging. Ze vond het wat lafjes. Dat triggerde ons enorm. We dachten met een paar collega’s: dan kan het nieuwe stuk maar één naam hebben. Dan gaan we van ‘laf’ naar ‘lef’! In de kerstvakantie hebben we toen dat hele plan omgeschreven.” En wat hield die lef-aanpak in? “Dat we al ons bestaande deeltijdonderwijs zouden gaan vervangen door een nieuwe aanpak. Met een nieuwe taal en een nieuwe toon. Met de onderwijskundige insteek van leeruitkomsten. En volledig van buiten naar binnen ontworpen en ontwikkeld.”

Werktitel

En zo werd het nieuwe deeltijdonderwijs in de steigers gezet? “Ja, dat ging in de zesde versnelling. Wim Boomkamp, destijds voorzitter van het College van Bestuur zei: ‘Dick, ik ga je nu niet een opdracht geven om jaren te gaan nadenken over hoe het er uit zou kunnen zien. Ik wil dat je belooft dat we volgend jaar september kunnen starten.’ Ik zei: ‘Dat is een mooie uitdaging, maar dan heb ik wel een topteam nodig.’ Dat team is er gekomen. Het was een gok en ik had ook wel even benauwd, maar we zijn voortvarend aan de slag gegaan. Vanuit de werkgeversvraag uit de regio zijn we tot een diplomagericht maatwerkprogramma gekomen.” En hoe kwam de naam Saxion Parttime School er? “Die riep ik een keer, als werktitel, naar de Engelse Suffolk College Parttime School. Maar die werktitel is nooit meer verdwenen. En na de sollicitatieronde voor een directeur, mocht ik het gaan doen. In feite werd ik DZP’er, een directeur zonder personeel, omdat ons onderwijs gemaakt werd met de academies die in de Saxion Parttime School samenwerkten.”

Leren, werken en innoveren

In 2016 startte de Saxion Parttime School met dertien opleidingen. Daarbij stond modulair onderwijs centraal. “Met flexibele programma’s, waarbij onze studenten thuis in een aantrekkelijke digitale leeromgeving kennis kunnen verwerven en juist naar school komen om samen aan opdrachten te werken. Dat is de plek waar je geholpen wordt om in een project of programma zo goed mogelijk samen te werken. We legden daarmee de basis voor een nieuw didactisch concept: leren, werken en innoveren. Het is gelukt, maar het had natuurlijk ook anders kunnen lopen. Ik vind het nog steeds moedig van Ineke van Oldeniel en Wim Boomkamp dat ze ons deze stap hebben laten zetten.”

Landelijk werken voor de regio’s

Inmiddels is de Saxion Parttime School in goede handen van directeur Martijn Braber. Dick Sweitser is sinds 2022 vanuit Saxion gedetacheerd als programmaleider van het Vereniging Hogescholen-programma LLO. Dat programma kent een actief landelijk platform Leven Lang Ontwikkelen. Daarnaast werkt  de Vereniging Hogescholen  aan het programma ‘LLO Katalysator’ van het Nationaal Groeifonds. Dat moet er voor zorgen dat het hbo-deeltijdonderwijs, net als het mbo en wo, landelijk wordt ingericht en afgestemd op maatschappelijke vraagstukken. “Het zou zo mooi zijn als een aantrekkelijk LLO-aanbod mensen triggert hun kans te pakken om op de juiste plek hun bijdrage te leveren. De maatschappelijke uitdagingen op het gebied van klimaat, energie en bijvoorbeeld landbouw zijn groot genoeg. Zo groot ook dat je niet meer als flitsbezorger op je zeventiende voor 23 cent een fles rosé hoeft rond te brengen, maar dat het ook aantrekkelijk wordt om voor een waardevolle baan in de zorg, de techniek of met de energietransitie aan de slag te gaan. Daarbij sluiten we graag aan bij belangrijke kenmerken van de lerende. Je gaat aan de slag bij een bedrijf of instelling zodat je kunt leren en werken in een voor jou passende combinatie. En je hebt direct een aardig salaris. Veel hogescholen werken aan het vormgeven van aantrekkelijke leerroutes voor werkenden. Voor mensen die nog vrij nieuw zijn op de arbeidsmarkt, maar ook voor ‘switchers’ die een overstap van bijvoorbeeld de ‘bank naar de bouw’ wel zien zitten.”

Droom

“We zijn er landelijk op gericht zo veel mogelijk samen te ontwikkelen,” besluit Dick. “We delen onderwijskundige modules, op een manier die zó aantrekkelijk moet zijn, dat het voor veel hogescholen interessant wordt om samen op te trekken en samen zichtbaar te worden met ons LLO-aanbod.” Dat lukt tot nu toe goed, vindt hij: “Er zitten veel hogescholen aan tafel. Mijn droom is dat we uiteindelijk met het hbo de deeltijdhogeschoolnederland.nl worden. Uiteindelijk begint alles bij het zien van kansen. Die ruimte is er nog steeds bij Saxion. Ja, een Kansenhogeschool is eigenlijk wel een passende benaming.”