Passend onderwijs zorgt binnen reguliere scholen voor een meer heterogene groep leerlingen. De vormgeving van dit inclusieve onderwijs vraagt om verdere professionalisering en ondersteuning van leerkrachten, interne en externe begeleiders en schoolleiders. Het lectoraat Jonge Kind Educatie, gespecialiseerd in preventie van milde gedragsproblemen bij jonge kinderen, draagt hier graag aan bij.
Het lectoraat draagt bij aan ontwikkeling van vaardigheden van leerkrachten zodat ze ontwikkeling van jonge kinderen in brede zin kunnen ondersteunen.
Inhoudelijk kiest het lectoraat voor een preventieve benadering van gedrag- en leerproblemen. Het lectoraat hecht belang aan zorgvuldige implementatie van instrumenten, procedures en methoden, en aan zorgvuldig praktijkgericht effectonderzoek, waarbij betrouwbaarheid en validiteit belangrijke criteria zijn.
Gedragsondersteuning bij milde gedragsproblematiek van leerlingen
Het lectoraat wil voorzien in een actuele behoefte aan professionalisering van leerkrachten op een beperkt domein, namelijk dat van vroegtijdige signalering en aanpak van gedragsproblemen bij risicoleerlingen, al dan niet in combinatie met leerachterstand en/of leerproblemen. Het gaat hierbij om het primaire proces tussen leerkracht en leerling. Dit primaire proces hoort centraal te staan in het onderwijs en de opleiding van toekomstige leerkrachten.
1. Voor- en vroegschoolse educatie
Vanuit een ontwikkelingstakenmodel (Havighurst, 1978) vormen ontwikkelingsuitkomsten in de jonge leeftijd het fundament voor verdere ontwikkeling. Bij kinderen in de jonge leeftijd heeft bijsturing van ontwikkeling in brede zin (sociaal-emotionele ontwikkeling i.h.b. zelfregulatie, taal en cognitieve ontwikkeling) grotere kans van slagen dan bij oudere leerlingen en direct impact op de slagingskansen in het onderwijs. De centrale vraag hierbij is op welke wijze leerkrachten deze bijsturing kunnen vormgeven.
2. Optimalisering van schoolloopbanen
Binnen de lijn optimaliseren van prestaties en betrokkenheid vallen de inspanningen om het pedagogisch en educatief aanbod in het onderwijs te optimaliseren, zowel voor (jongere als oudere) risicoleerlingen als schoolbreed. Hierbij is de vraag hoe leerkrachten of docenten naast gedrag en prestaties van leerlingen ook motivatie, betrokkenheid en gelijke kansen kunnen stimuleren, evenals sociale relaties op school.
3. Studie- en beroepskeuzeprocessen en de rol van beroepsbeelden bij vroege beroepsuitsluiting
De lijn beroepsbeelden en keuzeprocessen is, vanuit de Saxion-profilering rond techniek, een aanvulling op de onderzoekslijnen van het lectoraat. Hoe kunnen keuzeprocessen van kinderen vanuit een ontwikkelingsgerichte benadering beïnvloed worden? En welke factoren kunnen een bijdrage leveren aan het open houden van opties voor bèta-gerelateerde studie- en beroepskeuzen? Met andere woorden: hoe kun je kinderen met bepaalde talenten ‘outside the box’ laten denken, om zo hun beroepsbeeld te vergroten?
Gebaseerd op SchoolWide Positive Behavior Support (2009-2012)
Tijdens dit project actualiseerden wij de bestaande kennis rond gedragsondersteuning bij pabodocenten en bij medewerkers van Expertis Onderwijsadviseurs en Attendiz Ambulante Dienstverlening. Vervolgens brachten we deze aanpak binnen het pabocurriculum en ondersteunden we de basisscholen bij de implementatie van deze aanpak. Tot slot deden we onderzoek naar de effecten van de aanpak op leerkrachten en leerlingen.
Daarnaast gaven we ondersteuning bij nascholingstrajecten zoals Maatwerk.
(een SIA-Raak Pro project)
Dit was een longitudinaal prospectief onderzoek naar de prestatie, motivatie en betrokkenheid en de invloed van risicofactoren bij leerlingen in basisonderwijs, vmbo en mbo. Theoretische basis was het levensloopmodel. Aan dit onderzoek werkten 13 basisscholen, 5 vmbo-locaties, 4 mbo-afdelingen, 1500 leerlingen en ruim 300 docenten mee.
In opdracht van het Landelijk Expertisecentrum Speciaal Onderwijs (LECSO) - 2011/2012
Dit was een vragenlijstonderzoek onder docenten uit het regulier en speciaal onderwijs. Een belangrijke bevinding was dat docenten in het speciaal onderwijs met name bij oppositioneel gedrag minder emotioneel reageren.
Bekijk hier: Veldpublicatie "Holland’s got talent"
CLASS is een wetenschappelijk onderbouwd observatiesysteem. Ina Cijvat en Cathy van Tuijl hebben voor pabodocenten en medewerkers van Expertis Onderwijs Adviseurs en Attendiz Ambulante dienstverlening een korte training verzorgd. Kern was het gebruik van de CLASS binnen het pabo-onderwijs als reflectiemiddel bij het beoordelen van handelen van leerkrachten. Gebruik daarbuiten voor professionaliseringsdoeleinden.
Binnen pabo Deventer is door Diny Langendijk onderzocht in welke mate de CLASS studenten helpt hun reflectie te concretiseren. De uitkomsten van dat onderzoek zijn gepresenteerd op een Velon congres en gepubliceerd in het Velon Tijdschrift. Binnen pabo Enschede wordt dit CLASS instrument gezien als een belangrijk hulpmiddel bij de leeftijdsspecialisatie Jonge Kind en in de Associate Degree- Pedagogisch Educatief Professional (AD-PEP).
Speerpunt is het actualiseren van kennis bij pabodocenten, leerkrachten en schoolleiders en bij pedagogische coaches rond vroege ontwikkeling en hoe daaraan bij te dragen. Met name het belang van de brede ontwikkeling (taal, cognitie, zelfregulatie) en stimulering daarvan bij kinderen in de onderbouw is uitgegroeid tot een belangrijk thema zowel bij de leeftijdsspecialisatie Jonge Kind en de AD-PEP opleiding als bij het professionaliseringsaanbod vanuit het lectoraat voor Bureau Transfer.
Dit was een kwalitatief kleinschalig inventarisatieonderzoek binnen pabo Deventer naar opvattingen van pabodocenten die gespecialiseerd zijn in het jonge kind. Het onderzoek is gedaan door middel van semi-gestructureerde interviews. De aanbevelingen uit het onderzoeksverslag zijn overgenomen door de curriculumcommissie.
TechYourFuture-project over Studie- en beroepskeuzeprocessen en de rol van beroepsbeelden bij vroege beroepsuitsluiting (2013-2014). Een literatuurstudie naar de ontwikkeling van keuzeprocessen als verklaring voor vroege beroepsuitsluiting.
Naast een internationale review is een laagdrempelig artikel over de uitkomsten verschenen in JSW en zijn lezingen verzorgd zoals op de Jaarconferentie Landelijke Techniekpact en een congres van het VHTO.
Van vso-cluster 4 medewerkers in leer-werktrajecten
Professionaliseringstraject op basis van PBS, met onderzoek naar effecten ervan op medewerkers en leerlingen. Driejarig traject met Attendiz en Thyrza Hylkema.
Dit project is afgesloten met een publicatie in het Tijdschrift voor Orthopedagogiek en een presentatie op het landelijk congres voor speciaal onderwijs, Het Congres, november 2018.
In september 2016 is een onderzoek gestart naar speciaal onderwijs in Kampen van het Prisma. Prisma heeft gekozen voor ontschotting van sbo, cluster 3 en 4: leerlingen worden nu deels gemengd in groepen. De vraag is in hoeverre leerkrachten tevreden zijn en of er nog speciale behoeften zijn door deze veranderingen. De bevindingen van dit onderzoek zijn te vinden in het Tijdschrift voor Orthopedagogiek 2016, 6 (juni), p. 268-278, en zijn tijdens een goed bezocht congres in juni 2017 - georganiseerd door Prisma - gedeeld met anderen dan Prisma-medewerkers. Inmiddels is in de zomer van 2017 dit onderzoek herhaald. Op uitnodiging van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) zijn de nieuwe bevindingen op het NRO-congres 'Samen op expeditie' op 1 november 2017 te Amersfoort in een workshop gedeeld. Tegelijkertijd is in november 2017 gestart met een nieuwe ronde op Prisma.
Op een praktijkdag integratie sbo-so-bao, georganiseerd door de NCOJ, zijn de uitkomsten van drie meetmomenten gedeeld. In juni 2018 is een vierde onderzoek op Prisma Kampen uitgevoerd.
Na Kampen zijn meer sbo- en so-scholen tot gemengde groepen overgegaan die momenteel in het kader van een Experimentenregeling van Ministerie van OCW onderzocht worden door de Rijksuniversiteit Groningen.
Met het Raak Publiek-project 'Leren van Spel' ontwerpen we met leerkrachten in een Professionele Leeromgeving (PLG) een rijke en krachtige speel-/leeromgeving. In het ontwerp worden doelen op het gebied van taal, rekenen en Executieve Functies (EF) opgenomen, is aandacht voor de affordanties van materiaal en voor het handelen van de leerkrachten om het spel van de kinderen te verrijken. In het onderzoek is de voormeting afgerond. De leerkrachten ontwikkelen prachtige speelhoeken en betrekken bij de inrichting ook de leerlingen. Ze gaan de komende tijd concreet aan de slag om het spel te verrijken.
Het project eindigt op 1 februari 2019. Op de website www.lerenvanspel.nl worden foto's en filmpjes van krachtige speelleersituaties en kennisclips geplaatst. In diverse (wetenschappelijke) tijdschriften wordt over het project gepubliceerd. Kennis van het project is gebruikt voor de ontwikkeling van de ad PEP van Windesheim en Saxion. Theore, ontwerpen en krachtige speelleersituaties worden gebundeld in een ideeënboek voor de professionals.
Inmiddels is er ook een Train de trainer versie van Leren van Spel ontwikkeld zodat schoolbesturen zelf deze vorm van professionaliseren kunnen uitzetten.
In 2020 heeft het lectoraat een bijdrage geleverd aan het thema Talenten ontwikkelen van dit expertisecentrum door voor dit thema de kennisbank te vullen en de uitkomsten met een ontwikkelgroep te bespreken. Dit thema is afgesloten met een webinar (circa 300 bezoekers).
Vanaf 2021 wordt de lector 1 dag per week ingezet om het Landelijke Expertisecentrum Jonge Kind samen met twee andere lectoren jonge Kind gestalte te geven.
De lector maakt deel uit van een themacommissie Differentiatie in het kader van OnderwijsAchterstandsBeleid. Deze commissie werkt een leidraad uit voor de praktijk rond convergente differentiatie. Deze leidraad wordt in de zomer van 2021 gepubliceerd
- Van Noorel, E., Rasch, S., & Zijlstra, I. (2021). LHBT? Zit er niet mee! Respect voor seksuele diversiteit. Jeugd, School en Wereld, 8, 40-43
- Van Tuijl, C. (2020). Het kleuteronderwijs en de schoolleider. Basisschoolmanagement, 34(8), 4-7.
- Van Tuijl, C. (2020). Monitoren van sociale veiligheid: beter kijken naar gegevens metingen. Basisschoolmanagement, 34(4), 14-15.
- Van Tuijl, C. & Matthijssen, B. (2019). Het belang van pedagogisch handelen (1). Meer aandacht nodig. Basisschoolmanagement, 8, 4-6.
- Van Tuijl, C. & Matthijssen, B. (2019). Het belang van pedagogisch handelen (2). De planmatige aanpak. Basisschoolmanagement, 8, 7-9.
- Shavega, T.J., Tuijl, C. van, & Brugman, D. (2019). Change and predictability of Children’s Behavioral Adjustment in Tanzanian Pre-Primary Schools. Child and Youth Forum, 48(5),677-702. doi 10.1007/s10566-019-09500-0.
- Zijlstra, I. & Van Tuijl, C. (2019). Leren van Spel. De wereld van het jonge kind, 5, 4-7.
- Van Tuijl, C. & Hylkema, T. (2018). Meer positiviteit in de praktijk van vso-cluster-4-leerwerktrajecten. Een beschrijving en de uitkomsten van een professionaliseringstraject met School Wide Positive Behavior Support binnen vso-cluster-4. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 57, 4-11.
- Tuijl, C. van, Deterd Oude Weme, G., & Zijlstra, I.F. (2017). Zelfregulatie. In H. van Keulen, S. L. Goei, C. van Tuijl & I. Oenema (Red.) Bruggen bouwen in school en kinderopvang (pp.5-13). Almere: Windesheim.
- Tuijl, C. van, & Zijlstra, I.F. (2017). Sociale veiligheid in school. Een handreiking voor schoolleiders. Reeks Leiderschap in de onderwijspraktijk. Amersfoort: Pica. ISBN:
- Veer, I.M., Luyten, H., Mulder, H., van Tuijl, C., & Sleegers, P.J.C. (2017). Selective attention relates to the development of executive functions in 2,5-to 3-year-olds: A longitudinal study. Early Childhood Research Quarterly, 41(4), 84-94. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2017.06.005
- Nieuwboer, A., & Tuijl, C. van (2017). Relaties in de klas: een multi-level onderzoek naar voorspellers van de leerkracht-leerling relatie en peer relaties op individueel en klasniveau. Pedagogische Studiën, 94, 1-24.
- Langendijk, D., & Van Tuijl, C. (2017). Kunnen we het educatief handelen door tweedejaars pabostudenten verbeteren? Een onderzoek naar de opbrengsten van Class-informatie. Tijdschrift voor Lerarenopleiders, 38(2), 45–58.
- Van Tuijl, C. (2017). Gemengde groepen in speciaal (basis)onderwijs. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 56, 269-278.
- Van Tuijl, C. (2017). ‘De Heerlijkheid van de Orthopedagogiek’. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 56, 612-613.
- Lange, A. de & Tuijl, C. van (2016). Inzicht in risicofactoren loont. Van twaalf tot achttien, april, p. 48-49.
- Veer, I., Luyten. H., van Tuijl, C. & Sleegers, P. (2016). Effectonderzoek Pilot startgroepen voor peuters. Eindrapportage 2016 t.b.v. Ministerie van OCW. Universiteit Twente.
- Veer, I.M., Vegt, A.L. van der, Tuijl,C. van, & Sleegers, P. (2016). VVE helpt 2: startgroepen. Didactief, juni, online. http://www.didactiefonline.nl/41-nieuws/12822-vve-helpt-2-startgroepen.
- De Wit, T., & van Tuijl, C. (2016). Met andere ogen. Een onderzoek naar de effectiviteit van beeldbegeleiding. Beter Begeleiden, november,12-15.
- Tuijl, C. van, & Beek, A. ter (2016). Samenvoeging speciaal onderwijs binnen Prisma: behoeften en tevredenheid van leerkrachten. Deventer: Saxion.
- Tuijl, C. van, & Walma Van der Molen, J.H. (2016). Study Choice and Career Development in STEM Fields: An Overview and Integration of the Research. International Journal of Technology and Design Education, 26, 2, 159-183. DOI 10.1007/s10798-015-9308-1.
- Shavega, T.J., Tuijl, C. van, & Brugman, D. (2016). Aggressive and prosocial children’s evaluation and justification of transgressions and their relationship to the teacher–child relationship in Tanzania. Early Childhood Research Quarterly, 36, 233-243. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2015.12.026
- Tuijl, C. van (2015). Een veilige leeromgeving binnen het mbo: kennen en gekend worden. Profiel, 24, maart, p 12-15.
- Tuijl, C. van en Gijsel, M.A.R. (2015). Stabiliteit van leesplezier en leesvermijding. Orthopedagogiek, Onderzoek en Praktijk, 54, 60-73.
- Tuijl, C. van & Gijsel, M.A.R. (2015). Leesonderwijs: van a naar b(eter). Didactief 45 (7), september, p. 34.
- Shavega, T.J., Tuijl, C. van, & Brugman, D. (2015). Teachers’ perception of children’s behavioral adjustment in Tanzanian pre-primary schools and their relationship to teachers’ cultural beliefs regarding obedience, cooperation and play. Infants and Young Children, 28(1), 88-108. doi: 10.1097/IYC.0000000000000026
- Van Tuijl, C. (19-1-2021). Levensvaardigheden voor kinderen van de basisschool: sociaal-emotionele ontwikkeling. Bijdrage aan conferentie Specifieke onderwijsbehoeften basisschoolkind voor deeltijdstudenten pabo Saxion. Online.
- Van Tuijl, C. (25-1-2021). Onderwijs in Coronatijd. Presentatie op Schoolopleidersdag Stedendriehoek (Deventer). Online.
- Van Tuijl, C. (28-1-2021). Volgen van ontwikkeling. Nieuwe observatie-volginstrumenten. Presentatie op Landelijk Overleg Primair Onderwijs (LOBO) Jonge Kind. Online.
- Van Tuijl, C. (03-03-2021). Optimale kansen voor alle kinderen. Lezing voor Pm-ers en leerkrachten van het samenwerkingsverband Sine Limite te Deventer (online).
- Van Tuijl, C. (13-4-2021). Onderwijs in Coronatijd. Hoe kunnen we als pabo scholen in de regio ondersteunen? Bijdrage aan studiedag APO (Deventer en Enschede).
- Van Tuijl, C. (9-3-2020). Onderwijs aan kleuters. Lezing en interactieve sessie op de Kwaliteitsdag Leerplein 055 te Apeldoorn (scholingsdag voor directeuren en ib-ers).
- Van Tuijl, C. (2-7-2020). Talentontwikkeling: Begripsbepaling. Werken aan de bouwstenen voor toekomstig leren. Lezing voor de ontwikkelgroep Talentontwikkeling van het Landelijke Expertisecentrum Kinderopvang, te Utrecht.
- Van Tuijl, C. (24-9-2020). Kansen in spel. Lezing bij de opening van het hogeschooljaar 2020-2021 georganiseerd door het Expertisecentrum Jonge Kind. (Online: circa 55 deelnemers).
- Van Tuijl (30-9-2020). Culturele diversiteit in de kinderopvang. Lezing op uitnodiging van de Ad-PEP opleiding (online/Enschede).
- Van Tuijl, C. (29-10-2020). Optimale kansen voor ‘alle’ kinderen. Lezing voor de Stuurgroep Jonge kind en vve Deventer op uitnodiging van Sine Limite. (online circa 20 deelnemers).
- Van Tuijl, C. (19-11-2020). Wat is talentontwikkeling en hoe stimuleren we dat? Webinar georganiseerd door landelijk Expertisecentrum Kinderopvang, te Utrecht. (255 deelnemers).
- Van Tuijl, C. (16-12-2020). Meer dan taal en rekenen. Een breed fundament voor toekomstig leren. Bijdrage aan teamdag Expertis Onderwijsadviseurs (online, circa 20 deelnemers).
- I.F. Zijlstra & C. van Tuijl (2019). Leren van spel. Projectopbrengsten. Lezing op de Esmarke op 27-6-2019 te Enschede.
- Van Tuijl, C. (2019). Kwaliteit in onderwijs voor het jonge kind. Key note op studiedag van het samenwerkingsverband de Keender op 12-11-2019 te Haaksbergen.
- Van Tuijl, C. en Deterd Oude Weme, G. (2019). Curriculum Jonge Kind: uitgangspunten,
- opleiding in pabo, curriculum leeftijdspecialisatie jonge kind en samenwerking met en professionalisering van de praktijk. Presentatie bij Landelijk Overleg BasisOnderwijs (LOBO) - Jonge Kind te Domstad Academie, Utrecht op 17-12-2019.
- C. van Tuijl (18-4-2018). Resultaten van onderzoek naar effecten van en voorwaarden voor gespecialiseerd onderwijs. Lezing op landelijke praktijkdag integratie sbo-so-bao’ ‘Zien is geloven’ georganiseerd door NCOJ op de Talentencampus te Venlo.
- T. Hylkema & C. van Tuijl (30-11-2018). School-Wide Positive Behavior Support in vso-cluster-4-leerwerktrajecten. Lezing op het Congres georganiseerd door het Landelijk Expertise Centrum Speciaal Onderwijs en SBO, te Papendal, Arnhem.
- C. van Tuijl (13-12-2018). Kansen voor alle kinderen. Lezing ten behoeve van regionale scholing intern begeleiders van de voorschool in Enschede, georganiseerd vanuit het Expertisecentrum Jonge Kind, Enschede.
- Ondersteuning van visieontwikkeling Jonge Kind bij Stuurgroep Jonge Kind van het samenwerkingsverband Sine Limite (12-2-2021)
- Gedrag in de onderbouw (2019-2020) scholing bestaande uit 3 bijeenkomsten met leerkrachten onderbouw. Liemersnovum te Zevenaar.
- Gedrag in de bovenbouw (2019-2020): scholing bestaande uit 4 bijeenkomsten met leerkrachten bovenbouw. Liemersnovum te Zevenaar.
- Van Tuijl, C. 25-1-2021). Workshop Jonge Kind. Kleuteronderwijs: belang, doelen, spel. Bijdrage aan Schoolopleidersdag Stedendriehoek (Deventer). Online.
- Van Tuijl, C. (22-3-2021). Workshop Gelijke kansen in het onderwijs. Kinderen die in armoede opgroeien? Bijdrage aan Schoolopleidersdag Stedendriehoek (Deventer). Online.
Nieuws van dit lectoraat
Onderzoek bij schoolbestuur Prisma (Kampen) naar de gevolgen van ontschotting (september 2016- september 2018)
Scholing Expertis-medewerkers op het gebied van emotieregulatie van en door leerkrachten (september 2016).
RAAK Publiek-aanvraag Leren van Spel. Nieuwsgierigheid, zelfsturing en leren bij jonge kinderen in rijke spelsituaties. Met Windesheim en Stenden. (februari 2017 - februari 2019)
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschapen: Effectmeting Startgroepen (UU): vierjarige subsidie (2012-2016)
SIA-Raak Pro: Preventie in de Keten: vierjarige subsidie (2011-2014)
Tech Your Future: vroege beroepsuitsluiting: keuzeprocessen en de rol van beroepsbeelden: ruim 1 jaar (2013-2014)
Ontwikkeling cursus ‘Zo doen we dat’: 1 jaar Passend Onderwijs Twente (2009-2010)
LECSO: Expertise docenten speciaal onderwijs (kortlopend)
Evenementen van dit lectoraat
Het team
Cathy van Tuijl
Lector
Lucie Spreij
onderzoeker/hoofddocent (Hogeschool Utrecht seminarie orthopedagogiek)
Ingrid Zijlstra
hoofddocent / onderzoeker
Tinka Hofmeijer
onderzoeker/ Jonge Kind specialist (Expertis Onderwijsadviseurs)
Wouter Siebers
onderzoeker/ gedragsspecialist (Expertis Onderwijsadviseurs)
Judy Broekhuis
onderzoeker/adjunct directeur Mozaïk (Attendiz)
Tineke Zwaga
onderzoeker/orthopedagoog (KONOT)
Gaby van der Linde
onderzoeker/projectleider Jonge Kind (stichting Leerplan Ontwikkeling)
Loes Veneklaas
projectleider kennistransfer
Gerdie Deterd Oude Weme
onderzoeker/Jonge Kind specialist