Blue Monday: dit jaar valt de ‘deprimerendste dag van het jaar’ op maandag 21 januari. De Britse psycholoog Cliff Amall bedacht de definitie in 2005, al werd er gefluisterd dat er een PR-bureau achter zat. Hoe dan ook: Blue Monday blijkt als term een hardnekkig fenomeen. Maar kunnen anderen ons iets als ongeluk aanpraten? Hoe ervaren we zelf juist ons geluk? Wat is het geheim van een gelukkig leven? Een gesprek met Geluksonderzoeker Ad Bergsma van de Academie Gezondheidszorg (AGZ).
‘Laatst werd ik door Jort Kelder in een Amsterdamse radiostudio geïnterviewd. Ik had onze twee honden meegenomen, omdat ik daarna nog naar het strand zou gaan. Komt er ineens tijdens de uitzending nóg een dame met een hond binnen. Ik zag dat twee redactieleden paniekerig reageerden, bang dat de uitzending verloren zou gaan in een symfonie van geblaf. Zelf schoot ik ook in de stress, terwijl ik net zat te verkondigen dat we ons in het leven niet zo druk moeten maken over allerlei kleine dingen die fout kunnen gaan. Mijn honden blaften even, maar de uitzending ging gewoon door. Het maakte precies duidelijk wat ik wilde zeggen. Al trapte ik er zelf ook weer in.’
Ad Bergsma is twee dagen per week verbonden aan het Team Masters & Experts van de Academie Gezondheidszorg. Daar geeft hij les, ontwikkelt onderwijs over gedragsleer voor de bachelor en post-hbo. Zijn invalshoek? Als je een bepaald beroep uitoefent, heeft dat te maken met je kwaliteiten als mens en als professional. Hoe verhouden die twee zich tot elkaar? Momenteel onderzoekt Ad de mogelijkheden om een cursus over wijsheid in beroepsbeoefening op te zetten. Als psycholoog en journalist heeft Ad een groot aantal boeken en artikelen op zijn naam staan. Allemaal met als rode draad dat ene fascinerende en ongrijpbare fenomeen in ons leven: Geluk.
‘Tijdens mijn studie deed ik al onderzoek naar geluk. Daar hield bijna niemand zich eind jaren tachtig mee bezig. Veel geluk zit in jezelf. In je genen, maar ook in hoe je omgaat met de omstandigheden die je op je pad vindt. Onze omgeving is van veel minder grote invloed op ons geluk dan wij denken. Dat gaat zeker op als je in een rijk land woont, waar de omstandigheden relatief stabiel, veilig en rechtvaardig zijn. Een land als Nederland.
It’s as good as it gets, zeg ik altijd. De mate waarin je dat kunt accepteren, draagt ook bij aan je geluk.
Ik vind een wetenschappelijke definitie van geluk eigenlijk minder belangrijk dan wat mensen zélf van hun geluk vinden. Ben je gelukkig, áls je maar in God gelooft? Dat klinkt als iets dat van buitenaf is opgelegd. Of ben je gelukkig als je maar heel veel voor anderen doet? Misschien ben je wel gewoon gelukkig als je jezelf als gelukkig beschouwt. Je kunt de omstandigheden nooit zo beïnvloeden dat iedereen gelukkig is. Daarom werkt een utopie ook niet. Alle systemen die de mens door de eeuwen bedacht, denk bijvoorbeeld aan het communisme, dienen nooit alle doelen. Volgens mij werkt het beste als mensen kunnen nastreven wat ze zelf belangrijk vinden, natuurlijk binnen de spelregels van de rechtsstaat. Het leven blijft een beetje aanmodderen en perfectie bestaat niet. It’s as good as it gets, zeg ik altijd. De mate waarin je dat kunt accepteren, is belangrijk voor je geluk.
Wat maakt nu dat het sommige mensen in bepaalde omstandigheden wel goed gaat en anderen niet? Daarbij komt het vooral op persoonlijke kenmerken aan: wat is je instelling? Ben je optimistisch? Kun je goed relaties met anderen aangaan? Het gaat er dus niet om wat de omstandigheden je bieden, maar wat je er zelf van maakt. Er is de laatste tijd enorm veel aandacht voor geluk op de werkvloer. Bedrijven stellen Chief Happiness Officers aan en de literatuur is niet aan te slepen. In 2011 al schreef ik met Onno Hamburger een boek over werkgeluk. We zien nu dat er ineens enorm veel belangstelling voor ons boek is. Samen werken we nu aan een handboek, als vervolg.
We moeten met de zorg niet proberen alle problemen op te lossen, maar de zorg moet relevant zijn in iemands dagelijks leven.
De relatie tussen ziekte en geluk is veranderd. Heel veel ziektes waar we vroeger aan dood gingen, zijn nu te genezen. Vroeger was de kans om aan een hartaanval te overlijden groot, tegenwoordig ben je daarna een leven lang hartpatiënt. Dus van een betere gezondheidszorg worden we ge genoeg ook krakkemikkiger. Wat kun je dan als gezondheidszorg nog bieden? We moeten met de zorg niet alleen proberen problemen op te lossen, maar de zorg moet relevant zijn voor iemands dagelijks leven. Het project BN2020, de Bachelor of Nursing, die een kwaliteitsimpuls heeft gegeven aan de HBO-V opleidingen in Nederland, houdt zich daar ook mee bezig. De grote vraag is: Hoe kunnen we bijdragen aan iemands welbevinden en zijn zelfmanagement bevorderen? Daarin zit een duidelijke parallel met hoe je omgaat met het fenomeen geluk.
‘Tegenwoordig kunnen ze alles op medisch gebied,’ hoor je vaak zeggen. Dat is mooi, maar het schept ook valse verwachtingen. Iemand die op zijn 35ste ernstige hartproblemen krijgt en dankzij intensieve medische begeleiding nog 30 jaar leeft, heeft letterlijk geluk. Dan is het de kunst om niet beledigd of verontwaardigd te zijn als het leven voor iemand op zijn 65ste uiteindelijk toch ophoudt, dat er niet nóg meer in zat dan al die bonus-jaren. We worden nu eenmaal ziek, we gaan nu eenmaal dood, of we maken nu eenmaal mee dat een ander ons niet begrijpt. Daarom noemde ik mijn proefschrift ‘Imperfectly Happy’. Het is belangrijk dat we de onmogelijkheden van het leven accepteren en van daaruit zoeken naar wat wél mogelijk is. Volgens mij ligt daar de sleutel tot een gelukkig leven.’
Wil je meer lezen van Ad Bergsma? Check dan de Saxion Bibliotheek:
- Gelukkig werken: versterk je persoonlijk leiderschap
- Emoties en kwaliteit van bestaan: een psychologische theorie over de kwaliteit van het bestaan
- In de databank SpringerLink vind je diverse artikelen van Ad Bergsma over Geluk
