Stel je voor: je hebt glutenintolerantie en gaat uit eten met je vrienden. Wanneer het voorgerecht op tafel staat, steek je daar heel even de sensor van je balpen in. Gewoon om te meten of je niet ziek wordt van het eten. Als het aan Martin Bennink, lector Nanotechnologie ligt, blijft het niet bij toekomstmuziek.
‘Nanotechnologie is er al een hele tijd. Toch is het ook een relatief jonge wetenschap,’ vertelt Martin. ‘Het onderzoek dat sinds de tweede helft van de jaren negentig wordt gedaan, is erg lang in het universitaire domein blijven hangen. Dat is jammer, want we kunnen nanotechnologie verder ontwikkelen. Bijvoorbeeld om ons oplossingen te bieden voor medische vraagstukken. Saxion kan die brug tussen fundamenteel onderzoek en het bedrijfsleven slaan.’
Martin Bennink
Martin Bennink is inmiddels 3,5 jaar werkzaam bij Saxion. Het was even schakelen, na zijn studie Technische Natuurkunde en een dienstverband van een aantal jaren bij de Universiteit Twente. ‘Achteraf gezien was ik er wel klaar voor om juist die stap naar toegepast onderzoek te zetten. Ik ben ook een beetje rebels. Als anderen zeggen dat iets niet kan, zoek ik altijd naar een weg om het voor elkaar te krijgen. De inhoud staat bij mij altijd voorop.’
Als we dan kijken naar die inhoud, waar zijn jullie als lectoraat mee bezig?
‘We volgen een aantal onderzoekslijnen. Om een concreet voorbeeld te noemen: we werken aan een apparaatje met de omvang van een smartphone, waarmee het mogelijk wordt om met een nanosensor insulinewaarden te meten. Daarmee krijgen mensen bijvoorbeeld een indicatie dat ze tussen nu en vijf jaar diabetes aan het ontwikkelen zijn. Ze zijn nog geen patiënt, maar lopen wel het risico er eentje te worden. In veel gevallen kunnen deze mensen dat nog voorkomen, door hun beweeg- en eetpatroon aan te passen. Insuline is een heel klein molecuul, dat nu alleen nog in een laboratorium gemeten kan worden. Met nanotechnologie maken we zo’n meting ook buiten het lab mogelijk. Een device met sensor kan straks iets universeels worden, voor het meten van heel veel andere waarden in een lichaam.’
Dat gaat een enorme verandering teweeg brengen, lijkt me.
‘Zeker. Met ons onderzoek naar Lab-on-a-Chip kunnen we straks ook dure processen in laboratoria vervangen. Op een glazen of plastic plaatje brengen we allemaal fluïdische kanaaltjes aan. Die configureren we zo dat ze een aantal testen vervangen. De chip kan bijvoorbeeld zelf een vloeistof mixen, of bepaalde stoffen detecteren, de temperatuur aanpassen en analyseren wat dat betekent. Je kunt met minder materiaal toe en je automatiseert zo’n lab-proces. Als consument koop je in de toekomst een chip bij de drogist, doet er wat speeksel op en leert iets over je gezondheid. Vergelijk het met de zwangerschapstesten. Die zijn eigenlijk een succesvolle voorloper van dit concept. Met zo’n Lab-on-a-Chip kunnen we straks ook testen met levende lichaamscellen doen. Testen die het gebruik van proefdieren overbodig maken, al hebben we daarin nog wel een weg te gaan.’
Is Nanotechnologie inmiddels maatschappelijk geaccepteerd?
‘Ja en nee. Er is een verschil tussen nanosensoren en nanodeeltjes. Mensen hebben moeite met de gedachte dat die deeltjes in ons eten zitten. Volvette mayonaise kan zijn smaak behouden, maar met nanodeeltjes juist minder vet gemaakt worden. Zie het als bolletjes die alleen nog een klein vetlaagje hebben. Ze zitten al in ons eten hoor, maar voedselproducenten adverteren daar niet actief meer mee. Net als met nanodeeltjes in cosmetica, die helpen om het product beter op je huid te doseren. Tegenwoordig noemen bedrijven dat in verkapt vocabulaire bijvoorbeeld ‘liposomen’. Probleem is dat we de effecten op de gezondheid onvoldoende kennen. In de geneeskunde is nano al veel meer geaccepteerd. Als je medicijnen zo kunt laten functioneren dat de capsules precies op de juiste plek in je lichaam hun werk doen, dan breng je mensen geen onnodige schade toe. Tien jaar geleden waren we daar huiverig voor, nu worden dit soort toepassingen al veel meer geaccepteerd. De discussie rond nanomedicine wordt vriendelijker, de angst verdwijnt. Nano is onzichtbaar en ongrijpbaar, dus het is logisch dat acceptatie tijd kost.
Nano moet nu echt de sprong gaan maken naar de maatschappij.
Welke rol kan Saxion spelen op dit gebied?
‘Nano moet nu echt de sprong gaan maken naar de maatschappij. Universiteiten en hogescholen zijn complementair, ze vullen elkaar aan. Nederland wordt wereldwijd geprezen om dit soort innovaties, maar nano bereikt het bedrijfsleven nog onvoldoende. Vanuit Saxion werken we sterk samen met bedrijven op dit gebied. Saxion heeft bovendien een interessant profiel qua lectoraten en opleidingen. Met mijn sensor kan ik aankloppen bij een opleiding Verpleegkunde, om eens te praten over de toepasbaarheid in het veld. Als ik een glutensensor met een indicatielampje op een balpen wil bouwen, heb ik ook ontwerpers en specialisten uit de elektrotechniek nodig. Denk ook aan de combinatie tussen nanotechnologie en forensisch onderzoek. We hebben het hier bij Saxion allemaal in huis.
Wat trekt jou zo aan in dit vakgebied?
‘Ons vakgebied ontwikkelt zich heel snel en we moeten landelijk, maar ook op Europees gebied op blijven letten en kansen blijven pakken. We moeten snel schakelen. Het opzetten van de Saxion Research & Graduate School vind ik een hele goede stap. Als we weer even teruggaan naar de mensen met diabetes of zo’n glutenintolerantie, dan zijn zíj het voor wie we het uiteindelijk doen: om dat onderzoek van de plank te halen en om samen met het bedrijfsleven en de medische wereld te bouwen aan maatschappelijke oplossingen.
