Elektronicabedrijven, engineeringsbureaus, hightech toeleveranciers: het ecosysteem rondom ASML, het Nederlandse bedrijf dat machines voor de productie van microchips ontwikkelt, strekt zich uit in alle windrichtingen. Om dat ecosysteem te kunnen voeden, is heel veel talent nodig. Bijvoorbeeld uit de Twentse maakindustrie. Paul Goolkate, programmamanager vanuit Saxion, praat ons bij over Project Beethoven. “We zijn nu echt in de uitvoerfase, waarin we hard werken aan werving, studiesucces en onze magneetfunctie.”
Bij Beethoven denk je al snel aan de Duitse componist met zijn woeste kapsel. En waaraan denk je bij microchips? Aan iemand in een labjas misschien? Naast getalenteerde wetenschappers, heeft de microchipsector bijvoorbeeld ook veel engineers, programmeurs en productiemedewerkers nodig. Want om ‘muziek’ te maken heb je niet genoeg aan de noten alleen; pas met een volledig orkest kun je de uitvoering naar een hoger plan tillen.
Over dat hogere plan gaat Project Beethoven: genoeg talent klaarstomen om de Nederlandse microchipsector in de volle breedte te kunnen ondersteunen, specifiek gelet op het ecosysteem rondom techgigant ASML. Twente is een van de vier regio’s die de overheid voor deze missie heeft aangewezen. “Wij zijn een hele belangrijke regio voor de maakindustrie,” vertelt Paul Goolkate. “Daarom hebben wij 17% van de totale gelden toegewezen gekregen. Ter vergelijking: de ‘Brainportregio Eindhoven’, waar ASML zit, krijgt 63%. Daarnaast heb je nog twee kleinere regio’s: de regio Zuid-Holland rondom Delft, en de noordelijke regio rondom Groningen. Daar krijgen ze respectievelijk 10 en 7%.”
Veel meer technisch talent voor de Twentse industrie, dat is simpelweg waar Project Beethoven voor ons over gaat. Bij Saxion zijn twaalf opleidingen aangewezen die hieraan moeten bijdragen.
Twentse makers
Tot 2030 is er binnen Project Beethoven 450 miljoen euro beschikbaar voor talentontwikkeling, wat meer dan 1.600 extra techniekstudenten moet opleveren. Na 2030 zal er structureel 80 miljoen euro per jaar in talentontwikkeling worden geïnvesteerd. De verdeelsleutel voor de toekenning van de gelden is vastgesteld op basis van het aantal banen in de toeleveringsketen naar ASML. Simpel gezegd houdt dat in dat per regio is gekeken welke mensen direct of indirect voor de microchipsector werken.
Een bekend voorbeeld van een werkgever in de Twentse maakindustrie is Demcon, waar onder meer technologische oplossingen worden ontwikkeld voor verdere optimalisatie van de halfgeleiderindustrie. Paul: “Regionale bedrijven als Demcon, VDL en NTS Norma spelen een cruciale rol. ASML werkt met ‘schillen’. Als bedrijf in de toeleveringsketen zit je ofwel in de directe schil, óf je bent een aanleverende partij in de indirecte schil. In dat laatste geval lever je dus weer aan bedrijven in de directe schil.”
Twentse makers dus. Ze blijken onmisbaar te zijn voor de ‘schillen’ rondom ASML. Hoewel de regio Twente traditioneel gezien beschikt over een sterke maakindustrie, is het tegenwoordig toch een uitdaging om hiervoor genoeg talent te vinden. “Veel meer technisch talent voor de Twentse industrie,” reageert Paul. “Dat is simpelweg waar Project Beethoven voor ons over gaat. Bij Saxion zijn twaalf opleidingen aangewezen die hieraan moeten bijdragen. Voor deze opleidingen willen we dus meer studenten hebben. Daarbij moet je niet alleen denken aan bachelors, AD’s en masters, maar ook aan een Leven Lang Ontwikkelen. We pakken deze uitdaging aan samen met de UT, ROC van Twente en opleidingscentra zoals SMEOT.”
Beethoven richt zich op studiezoekers die over een jaar de keuze voor een vervolgopleiding moeten maken; om hen vervolgens vanuit de opleiding, de lectoraten en het beroepenveld een inspirerende studietijd te bieden die leidt naar een mooie baan in de regio.
Kiezen voor techniek
Hoe komt het eigenlijk dat het zo’n uitdaging is om technisch talent te vinden? Het is een complexe vraag, geeft Paul aan: “Er spelen veel aspecten mee waar wij geen invloed op hebben. Waar we wél invloed op hebben, is hoe onze opleidingen zich profileren. Daarnaast is het heel belangrijk dat mensen al op jonge leeftijd in aanraking komen met de schoonheid van techniek.”
Richt Project Beethoven zich dan ook al op basisschoolkinderen? “Expliciet niet,” zegt Paul. “Want het gaat om een fonds dat echt is bedoeld is om op de korte termijn te zorgen voor een impuls. Ook de overheid erkent dat de interesse voor techniek al op jonge leeftijd moet worden gewekt, maar daarvoor zijn er andere initiatieven, zoals Techkwadraat. Beethoven richt zich op studiezoekers die over een jaar de keuze voor een vervolgopleiding moeten maken; om hen vervolgens vanuit de opleiding, de lectoraten en het beroepenveld een inspirerende studietijd te bieden die leidt naar een mooie baan in de regio.”
Rolmodellen
In de technieksector vormen vrouwen een van de ondervertegenwoordigde groepen. Om die reden is er binnen Project Beethoven een programma ontwikkeld dat draait om vrouwelijke rolmodellen; om engineers die laten zien hoe leuk en veelzijdig werken in de techniek in werkelijkheid is. Twente Board en Ondernemend Twente zijn nauw betrokken bij dit programma, dat de rolmodellen letterlijk in de regionale maakindustrie zoekt én vindt.
Als het gaat over ondervertegenwoordigde groepen, dan wordt er bijvoorbeeld ook gelet op neurodiversiteit. Hierbij gaat het om personen die op een andere manier waarnemen, leren en denken dan de meerderheid van de mensen. Zo zou iemand met autisme in dit verband – op voorwaarde dat opleidingen hiervoor ruimte scheppen – juist kunnen uitgroeien tot een engineer die op een unieke manier naar technologische uitdagingen kijkt. Paul: “Als wij kunnen laten zien hoe ‘gek’ de hbo-wereld voor een neurodivers persoon in elkaar zit, dan kunnen we vervolgens kijken hoe zo iemand geholpen moet worden om toch een succesvolle student te zijn. We verkennen momenteel wat we op dit vlak kunnen betekenen.”
Werving
Project Beethoven zoekt het techniektalent in verschillende groepen en op verschillende plekken. Daarom zijn er ook diverse initiatieven nodig in het kader van werving. Zo is er de campagne ‘Oooh Chips!’, die gezamenlijk wordt opgepakt door ROC van Twente, Saxion, de UT en Twenteboard. ‘Oooh Chips!’ wil toekomstige studenten laten zien hoe groot de wereld is die schuilgaat achter chiptechnologie. Op die manier moeten studiezoekers bewuster worden van alle mogelijkheden die de technieksector biedt, en welke opleidingen daarbij horen.
Voor de internationale wervingsstrategie werken alle betrokken hbo-instellingen samen. Daarnaast richt Saxion zich nog specifiek op Duitsland. In Duitsland, vertelt Paul, is er onder andere veel interesse voor het praktijkgerichte bacheloraanbod dat hier wordt geboden. Zo wordt er doelgroep voor doelgroep gezocht naar potentiële technische hoogvliegers.
Het past ook echt bij de ambitie om hier steeds meer een hightech-regio te creëren. Waarbij je tegelijkertijd moet zoeken naar een goede balans tussen werk en ruimte.
Semicon Learning Center
Het aantrekken van technisch talent houdt niet op bij wervingscampagnes. In een latere fase is het ook belangrijk dat het talent in kwestie terechtkomt op de juiste plek. Mede voor dit doeleinde wordt het Semicon Learning Center ingericht, een fysieke ontmoetingsplek voor onderwijsinstellingen, lokale overheden, het bedrijfsleven en (potentiële) techniekstudenten. “Het Semicon Learning Center wordt al echt een begrip in Twente. In de eerste twee jaar hebben we onszelf als doel gesteld dat we in ieder geval bij de UT, Saxion en ROC Twente een plek willen creëren die je kan bezoeken. Een plek die er ook is voor een Leven Lang Ontwikkelen. Vanuit verschillende thema’s en vraagstukken willen we daar kijken wat je het best kunt oppakken bij Saxion, en wat bij de UT of ROC Twente.”
Om dat laatste te verduidelijken: iedere betrokken onderwijsinstelling beschikt over andere technologische expertise. Waar de UT bijvoorbeeld beschikt over microscopen die tot op moleculair niveau kunnen ‘inzoomen’, kan er bij het Saxion-lectoraat Applied Nanotechnology in een cleanroom worden gekeken naar de toepassing van een robotarm om microchips tijdens het productieproces nauwkeurig te verplaatsen. Bij ROC van Twente kan dan weer worden gekeken welke praktische kennis en vaardigheden nodig zijn om zo’n productieproces te ondersteunen.
Verbinding en balans
Uiteindelijk is ook iets als een Semicon Learning Center er vooral voor het technisch talent van nu en de toekomst. Paul: “Twee pakketten waar we mee werken gaan letterlijk over studenten op de juiste plek krijgen. De essentie van het onderwijs is dat je mensen op de juiste plek en in een veilige omgeving laat groeien. Dat geldt ook nog als je straks een baan hebt, en bij- of omgeschoold wilt worden. Bij dat alles willen wij zorgen voor een goede doorstroming. We willen de verbinding leggen met het bedrijfsleven, en tussen alle onderwijsinstellingen. Denk bijvoorbeeld aan een student die zich in de vrije keuzeruimte op het mbo voorbereidt op het hbo; hetzelfde kun je je voorstellen tussen het hbo en de universiteit.”
Paul vertelt onvermoeibaar over alle initiatieven waar hij en zijn collega’s zich mee bezighouden; toch zal chiptechnologie voor veel inwoners van de regio klinken als iets exotisch. Hoe zou hij de toegevoegde waarde van Project Beethoven en iets als een Semicon Learning Center uitleggen aan een toevallige voorbijganger? “Ik zou vooral wijzen op het grote aantal mkb-bedrijven in de technieksector. Zo zal iemand inzien dat in de microchipsector een waanzinnig grote keten aan toeleveranciers zit. Die zitten in Hengelo, Enschede, Oldenzaal, Haaksbergen; het maakt eigenlijk niet uit waar je naartoe gaat in Twente. Het past ook echt bij de ambitie om hier steeds meer een hightech-regio te creëren. Waarbij je tegelijkertijd moet zoeken naar een goede balans tussen werk en ruimte. Ieder zijn smaak, maar ik koester toch ook wel de natuur en de ruimte die wij hier hebben.”
Verder bouwen
Ambities genoeg binnen Project Beethoven. De komende tijd gaat Paul zich onder andere buigen over extra methoden om de uitval onder studenten bij techniekopleidingen terug te dringen. En breder gezien? “We hebben al een goede verbinding met het onderwijs en met onderzoek, maar dat is vooral een bilateraal verhaal. Als we nou eens van dat bilaterale naar het centrum van ‘de driehoek’ kunnen bewegen; precies in het midden tussen onderwijs, onderzoek en het bedrijfsleven. Dan wordt het nog veel makkelijker om studenten een ontzettend gave plek te kunnen bieden, waar ze van alles gaan leren. Wij als Saxion voegen dan niet alleen waarde toe voor de studenten die we opleiden, maar ook voor al die technologiebedrijven in de regio. Voor hen leveren we fijne, bekwame collega’s af waarmee ze verder kunnen bouwen.”
Fotografie: Thomas Busschers
