‘Techwijs in Zorg en Welzijn’ dankzij nieuw boek

Ruim anderhalf jaar geleden kregen Marjolein den Ouden en haar collega’s het idee om een boek te schrijven. Met daarin praktische ‘handvatten’ voor het gebruik van technologie in de gezondheids- en welzijnssector. Het idee ontstond vooral omdat ze bij het lectoraat Technology, Health & Care zoveel op technologie gerichte onderzoeken en initiatieven voorbij zien komen. Niet zo gek dat iemand toen riep: ‘we maken er een boek van!’ Het was een grappig bedoelde opmerking, die een serieus staartje kreeg. “We hebben nu echt een boek,” zegt Marjolein. “Iets om trots op te zijn. Ik zie het als een mooi voorbeeld van hoe onderzoek, onderwijs en expertise uit de praktijk kunnen samenkomen in een concreet product.”

Techwijs in Zorg en Welzijn: Technologiecompetenties voor toekomstbestendige zorg- en welzijnsprofessionals. Dat is de volledige boektitel. Uit de promotietekst: ‘Technologie speelt een steeds grotere rol in de gezondheidszorg en het sociaal domein, en dat vraagt specifieke kennis en vaardigheden van zorg- en welzijnsprofessionals.’ Maar hoe neemt de rol die technologie speelt dan precies toe? Marjolein: “Wat we zien in de gezondheidszorg en in het sociaal werk, is dat er steeds minder mensen zijn om het werk face to face uit te voeren. Dit terwijl de vraag naar die mensen en hun kennis en kunde steeds groter wordt. Hoe kunnen we de gezondheidszorg en het sociaal werk dan op een andere manier inrichten? Dan volgt al snel het antwoord: met technologie. Dát is waar wij op inspelen.”

Meer dan een overzicht

Het boek is niet simpelweg een overzicht van beschikbare technologieën. Waar het vooral om gaat, zijn de competenties die professionals in zorg en welzijn nodig hebben om met die technologieën om te kunnen gaan. Dit op zo’n manier dat hun werk er makkelijker, efficiënter en beter van wordt. Om wat voor technologieën gaat het in dit verband? “Aan de ene kant kun je denken aan elektronische patiënten- of cliëntendossiers,” zegt Marjolein, “die je gebruikt om gegevens makkelijker tussen professionals uit te wisselen. Maar aan de andere kant kan het ook gaan om de inzet van robotica of virtual reality. VR kan bijvoorbeeld worden gebruikt om ouders in complexe scheidingen te ondersteunen, zodat zij zich beter kunnen inleven in de gevoelens van hun kind.”

De technologieën die op dit moment voor zorg en welzijn beschikbaar zijn, kunnen niet in elke situatie worden toegepast. “We kijken vanuit een kritische houding in welke context, voor welke patiënten of in welke situatie technologie wel of niet de oplossing is,” reageert Marjolein. “In het laatste geval is het belangrijk – ook als organisatie – om te kunnen onderbouwen waarom je technologie soms ook niet inzet.”

Bloedsuikerspiegel

Het bekend zijn met verschillende technologieën en de beschikbaarheid ervan, kan worden gezien als een van de basiscompetenties die in het boek aan bod komen. Dit volgens de theorie van het V-model, dat recent is geüpdatet door het lectoraat Technology, Health & Care in samenwerking met andere partijen. Een stap verder biedt het boek ook verdiepende competenties, die zich meer richten op professionals die vooroplopen op het gebied van technologische ontwikkelingen. Zij zouden bijvoorbeeld als ambassadeurs kunnen optreden en collega’s kunnen inspireren en ondersteunen bij de inzet van technologie. 

In bredere zin geldt dat iedere situatie in zorg en welzijn om een andere aanpak vraagt, waarbij technologie voor de één de oplossing kan zijn en voor de ander misschien juist niet. Zo is het voor patiënten met diabetes mogelijk om hun bloedsuikerspiegel continu te meten met behulp van sensoren op het lichaam. Voor sommige patiënten zorgt dit voor een gevoel van controle; andere patiënten krijgen door deze constante monitoring vooral een gevoel van onrust.

Ondersteuning

Is het niet complex voor professionals om per situatie te kijken of en hoe de inzet van technologie nodig is? “Soms kan dat zorgen voor extra druk,” zegt Marjolein. “Maar we hopen natuurlijk dat het investeren in competenties zich gaat uitbetalen, doordat professionals op een adequate en passende wijze technologie leren inzetten. Waardoor cliënten bijvoorbeeld minder vaak naar het ziekenhuis hoeven te komen voor een controle, omdat ze voor een deel aan zelfmonitoring doen.”

Het boek Techwijs in Zorg en Welzijn moet in het onderwijs een ondersteunende rol gaan bieden binnen het brede domein van zorg- en welzijnsopleidingen, zowel voor hbo- als mbo-studenten. Waarbij het uiteindelijk aan docenten zelf is om de vertaalslag te maken naar hun lessen. Is er eigenlijk een verschil tussen de handvatten die hbo- en mbo-opgeleide professionals nodig hebben? Marjolein: “Experts geven aan dat ze die verschillen niet zien op het niveau van de benodigde competenties zelf. Maar in de praktijk betekent het wel dat de ínvulling van een competentie kan variëren, afhankelijk van iemands rol in een team.” 

Toekomstdenken

Hoewel het idee voor Techwijs in Zorg en Welzijn ontstond bij Saxion, werden er al snel andere experts betrokken, vanuit verschillende organisaties en verspreid over het land. Uiteindelijk werkten er ruim vijftig mensen mee aan de totstandkoming van het boek; ieder vanuit zijn of haar eigen expertisegebied. “Waar wij enorm van blij van werden,” vertelt Marjolein, “is de drive van al die mensen. We hebben die groep van bijna vijftig opgedeeld in teams, die per hoofdstuk aan de slag zijn gegaan. Zo hebben we gezorgd dat het behapbaar bleef en het boek een duidelijke structuur kreeg.”

Een opvallend hoofdstuk in het boek gaat over future thinking, waarin wordt onderzocht hoe de wereld van zorg en welzijn er over een aantal jaren uit zal zien. “Dat laat studenten concreet aan de slag gaan met de vraag waar je straks als professional staat. Je bent nu in opleiding, maar de wereld verandert en hoe ga je daarmee om? Het handvat dat daarbij hoort, is een soort stappenplan; iets wat nu al wordt geïntegreerd bij de master Health Care & Social Work en de bachelor Social Work. Verder word je bij future thinking uitgedaagd om met experts in jouw toekomstige vakgebied in gesprek te gaan. Zo kun je je eigen toekomstbeeld toetsen aan het toekomstbeeld van ervaren professionals. Vervolgens kun je je eigen blik weer aanscherpen.”

Breed palet, één plek

Ook al is het boek gloednieuw, toch vindt Marjolein het nu al belangrijk om het ‘open karakter’ ervan te benadrukken. Met andere woorden: mocht iemand met expertise op het vlak van zorg en welzijn een waardevolle toevoeging hebben, dan is daarvoor ruimte. Bij het boek hoort namelijk een online en vrij toegankelijk platform, dat mee kan groeien en vernieuwen op basis van de laatste kennis en ervaringen. De achterliggende doelen van het boek zijn dan ook niet commercieel van aard, maar hebben vooral met inspiratie en kennisdeling te maken.

Doet Marjolein zelf ook aan future thinking? “Wat ik hoop,” geeft ze aan, “is dat we wat minder gadget-gedreven gaan innoveren. Ik hoop dat we steeds meer oplossingen gaan ontwikkelen vanuit de behoeften van professionals én cliënten. Waarbij het de uitdaging is om een palet aan verschillende technologieën goed te integreren. Ik zie veel mogelijkheden in het aanbieden van verschillende technologieën op één centrale plek. Stel dat je als patiënt last hebt van COPD, hartfalen en diabetes. Dan zou je op dit moment vanuit drie specialismen allemaal verschillende typen technologieën aangeboden krijgen. Maar eigenlijk heb je liever één technologie voor al die aandoeningen. Iets wat je op een duurzame manier kunt integreren in werkprocessen en de levens van mensen.”

Fotografie: Thomas Busschers